Yılan zehrinin çok tehlikeli olduğunu biliyoruz. Peki ya yılanın kendisi zehrinden etkilenmez mi? Mesela kendi zehrini yutacak olsa ya da düşmanını sokacakken yanlışlıkla kendisini soksa ne olur? vb. soruların yanıtlarını burada bulabilirsiniz.
Yılan Zehiri
Yılan zehiri, zehirli yılanların tükürük bezlerinde üretikleri özel bir sıvıdır. Zehrin temel amacı, avını hareketsiz hale getirmek ve sindirim sisteminin avı daha kolay sindirmesini sağlamaktır.
Yılan zehrinin temel bileşeni proteindir. Zehirlenen organizmada ortaya çıkan olumsuz etkiler toksik proteinler nedeni ile oluşur. Aynı zamanda zehir, büyük moleküllerin hızlı bir şekilde parçalanmasını sağlayan enzimler içerir. Bu enzim sayesinde karbonhidratlar, fosfolipidler, proteinler ve nükleotidler parçalanır. Böylece yılan avını daha kolay bir şekilde sindirir.
Yılan zehrinde bu enzimlere ilaveten bir de polipeptid bulunur. Polipeptid iki veya daha fazla aminoasit ihtiva eden madde demektir. Yılan zehrindeki polipeptidler yani aminoasit zincirleri hücre fonksiyonunu bozabilir ve hatta hücrenin ölümüne neden olabilir. Yılan zehrinin spesifik toksik bileşenleri genel olarak tüm zehirli yılanlarda bulunurken, bazı toksinler belirli yılan cinslerinde bulunur.
Zehir Nasıl Zerk Olur?
Genellikle zehri zerk eden organ dişlerdir. Dişler dokuları delerek zehrin yaranın içine akmasını sağlar. Bununla birlikte zehirlerini farklı şekillerde zerk eden yılanlar da vardır. Mesela püskürterek. Ancak bu yöntem daha çok saldırı değil, savunma amaçlıdır.
Yılan zehrinin zerk mekanizması neredeyse bütün yılanlarda aynıdır. Mekanizmanın dört temel bileşeni vardır. Birincisi zehir bezleridir. Bu özelleşmiş bezlerin temel amacı, zehrin üretilmesi ve depolanmasıdır.
İkincisi kafadaki güçlü kaslardır. Bu kaslar, hem avı sıkıştırmaya hem de avın dokularını delmeye yarar. Bunun yanı sıra zerk edilen zehir miktarının düzenlemesine de katkı sağlarlar. Son iki bileşen ise dişler ve kanallardır. Kanallar bezlerde üretilen zehirin dişlere ulaşıp, oradan da avın vücuduna zerk olmasını sağlarlar.
Yılan Kendi Zehrini Yutarsa Ölür mü?
Zehirli bir yılana kendi zehri zarar vermez. Çünkü başlıca bileşeni protein olan zehri sindirebilirler. Protein toksinlerinin zarar verebilmesi için zehrin vücut dokularına ve kan dolaşımına girmesi gerekir. Yani yılan eğer zehri yutacak olursa zararlı toksinler mide asitleri ve sindirim enzimleri sayesinde zararsız hale getirileceğinden yılana hiçbir zarar vermez. Ancak zehrin doğrudan kana karışması durumunda zehir, avına ne yapıyorsa yılan için de aynısı geçerli olur. Yani yılan kendi kendini sokarak yaşamına son verebilir.
Not: Türkçede sağlığı tehdit eden bir unsur barındıran mantar için de yılan için de aynı kelimeyi kullanıyoruz. Bunların zehirli olduklarını söylüyoruz. Oysa İngilizce’de mantar için poisonous; yılan için venomous kavramları kullanılıyor. Yani ortaya çıkan zarar biz yediğimizde ortaya çıkıyorsa bu zehre “poisonous”; zehirli bir hayvan tarafından sokulduğumuzda ya da ısırıldığımızda vücudumuza giren zehre ise vonomous deniliyor.