Filmlerde sıklıkla karşılaştığımız, ince hesaplarla cinayet işleyen, sahtekarlık yapan ve sebep olduğu acılarla ilgili hiç vicdanı sızlamayan, tüyler ürpertici tiplere “psikopat” deriz. Benzer şekilde ürkütücü bazı karakterlere de “sosyopat” diyoruz. Bu ikisi arasında farklar nelerdir? Hangisi daha tehlikelidir? Bütün psikopatlar ve sosyopatlar tehlikeli midir?
Psikopati
Psikopati bir kişilik bozukluğu hastalığıdır. Biyolojik bir rahatsızlık olmasına karşın, teşhis edilmesi güçtür, zira hastalar belirgin semptomlar sergilemezler. Toplum norm ve beklentilerine vakıftırlar ve çevreleri tarafından onaylanmayacak düşünce ve davranışlarını gizleyebilirler. Bu hastalar genellikle, manipülatif ve bencil davranışlar sergilerler. Çevrelerindeki insanların iyiliğini ve güvenliğini umursamazlar. Empati ve vicdandan ya tamamen ya da kısmen yoksun olabilirler. Ruh halleri hızlı bir şekilde değişebilir.
Sosyopati
Davranışlarındaki birçok benzerlik sosyopatlar ile psikopatların karıştırılmasına neden olur. Ancak en büyük farkı “sosyo” teriminden de belli olduğu gibi, sosyopatinin çevresel etkilere bağlı olarak gelişmesidir. Bunlar genellikle kendilerini görkemli(narsizmde olduğu gibi) hissederler, yüzeysel duygular ve dürtüsel davranışlar sergilerler ve sürekli olarak bir uyarıcıya ihtiyaç duyarlar.
Psikopat ile Sosyopat arasındaki farklar:
Hastalığın doğası
Psikologlara göre, psikopati genetik bir yatkınlığa bağlı olarak ortaya çıkıyor. Tıbbi araştırmalar, psikopatların beyinlerinin, normal insanların beyinlerinden farklı olduğunu ortaya koymuştur. Daha spesifik olarak belirtmek gerekirse, psikopatlarda, dürtü kontrol ve hafıza düzenlenmesinden sorumlu beyne ait bölümler az gelişmiş olabilir.
Sosyopati ise daha ziyade yetişme, çocukluk travmaları veya duygusal istismar hikayeleri gibi çevresel faktörlere bağlı olarak gelişir. Sonuç olarak, sosyopatlar, daha dürtüsel ve daha hesapsız hareket ederler.
Vicdan
Vicdan, davranışlarımızın tamamlayıcısıdır, özellikle yanlış olanların. Sacramento Şehir Ruh Sağlığı Tedavi Merkezi’nden L. Michael Tompkins’a göre psikopatların vicdanı yoktur. Başka bir deyişle, onlar kötü şeyler yaptıklarında yada yalan söylediklerinde kendilerini kötü hissetmezler. Pişmanmış gibi görünebilirler ama aslında öyle hissetmezler.
Öte yanda sosyopatların vicdanı vardır ama bu vicdan ahlaksız davranışlar sergilemelerini engellemez.
Empati
Bir diğer önemli kişilik özelliği olan empati, yani başkalarının perspektifini dikkate alarak eylemlerini düzenleme özelliği her ikisinde de eksiktir. Psikolog Aaron R. Kipnis’in Midas Kompleksi adlı kitabında , psikopatların başkalarına hiç saygısı olmadığını, kendi zevkleri ve iyilikleri için başkalarının iyiliğini, hatta hayatını hiçe sayabileceklerini bildirmiştir.
Empati yoksunu kişiler, diğer insanların nasıl hissettiklerini his olarak bilemezler çünkü kendilerinde bu hislerin karşılığı yoktur. Ancak düşünce olarak, başkalarının nasıl hissettiğine vakıftırlar. Yani başkalarının hislerini ve bu hisler nedeni ile neler yapabileceklerini bilirler ama o duyguları hissetmezler!
Sosyal Etkileşimler
Psikopatlar, gerçek duygularını ve düşüncelerini gizlemek konusunda uzmandırlar. Genellikle tamamen normal görünürler hatta bazen, son derece çekici ve güvenilir bir görüntü sergilerler. Tıpkı Hannibal Lecter gibi, son derece zeki de olabilirler. Sosyopatlar ise insan içine çıkmak konusunda sıkıntılar yaşarlar. Genellikle çevrelerince tuhaf kişiler olarak tanınırlar.
Hangisi daha tehlikelidir? Hastaların hepsi tehlikeli midir?
Aslında her ikisi de yaşadığı toplum için tehlikeli olabilir. Ancak psikopat kendini gizleyebildiği ve vicdandan yoksun olduğu için daha tehlikeli olarak nitelendirilebilirler.
Aklımızda tutmamız gereken en önemli kısım bu hastalıktan mustarip olan herkesin tehlikeli olmadığıdır. Bu bozuklukların bireyin kontrolü dışında geliştiğini ve normal insanların da belli bazı durumlar altında sosyopatik davranışlar sergileyebildiğini unutmamamız gerekir. Kişilik bozukluğundan mustarip olan kişilerin, “geleneksel” toplum yaşamına uymakta sorunlar yaşamaları, başkalarına zarar vermek istedikleri anlamına gelmez.
Kaynaklar: