Vücudumuzda meydana gelen morlukların çoğunlukla sebebi çarpma veya düşme nedeniyle kılcal damarların hasar görmesidir. Deri ile dokular arasında bir damar çatladığında, damarda akan kan sızmaya başlar ve derinin altına yayılarak bölgede morluk (çürük) oluşumuna yol açar.
Genellikle basit yüzeysel hasarlar olan ve herhangi bir tedavi uygulanmaya gerek olmadan, kendiliğinden geçen morluklar, nadiren ciddi hastalıkların belirtisi olabilir. Bu makalede; morluk ile ilgili olarak doktora gitmemizi gerektiren durumların neler olduğu, morlukların iyileşme süreci ve bu süreci hızlandırmak için neler yapabileceğimiz özetlenmiştir.
Renk değişimi
Aslında morarmanın rengine bakarak, ne zaman ortaya çıktığını anlamak mümkündür. Morluktaki renk değişimi, iyileşme sürecinin doğal bir sonucudur.
Bununla birlikte kişinin ten rengi morluğun görünümünü etkiler. Koyu renkli tenlerde çürükler de daha koyu görünürken, orta ve açık tenlilerde kırmızımsı ve sarımsı renklerde olurlar.
İyileşme Aşamaları
- İlk oluştuğunda genellikle kırmızımsı bir renktir. Çünkü cildin altında henüz birikmiş olan kan oksijen bakımından zengindir.
- 1-2 gün içinde deri altındaki kan, oksijen kaybı nedeni ile renk değiştirir. Bu aşamada çürüğün rengi mavi, mor hatta siyah görünür.
- Yaklaşık 5-10 gün sarı veya yeşilimsi bir renk alır. Bu renklere neden olan hemoglobin yıkımıyla, biliverdin ve bilirubin adı verilen bileşiklerin ortaya çıkmasıdır.
- Son olarak soluk kahverengi görünür. Çoğu morluk yaklaşık iki hafta içinde kendiliğinden iyileşir.
Hangi durumlarda morluklar için endişelenmek gerekir?
Bazı morlukların iyileşmesi için tıbbi yardım almak gerekebilir. Büyük miktarda kanın dokular arasında yayılmasıyla oluşan hematom bunlardan biridir. Bunlar genellikle ciddi travmalar sonucunda damarların yırtılmasıyla oluşurlar. Sıradan morarma gibi önemsiz olabileceği gibi disekan aort anevrizması sonucu oluşan masif retroperitoneal hematom gibi ölümcül olabilir. Bu yüzden iyileşme göstermeyen, renk değişimi olmayan, ağrı seviyesi değişmeyen morluklar söz konusu olduğunda doktora görünmek gerekir. Bir başka belirti ise morarma alanının sertleşmesidir. Hematomun oluştuğu bölge, boyutu ve oluşma nedeni nasıl tedavi edileceğini belirler.
Morluk oluşumuna aşağıdaki belirtiler eşlik ediyorsa tıbbi görüşe baş vurulması önerilir:
- Kolda ya da bacakta uyuşma,
- Eklem, kol veya kaslarda fonksiyon kaybı,
- Boyutunun büyümeye devam etmesi
- Aynı noktada yeniden ortaya çıkma,
- İki haftadan daha uzun sürme,
- Kırık bir kemik yakınında oluşma,
- Baş veya boyunda oluşma,
- Görme bozukluğuna yol açma,
- Karın ya da başta nedeni bilinmeden oluşma.
Morluklar nadiren ciddi bir hastalığın işareti olabilir. Örneğin;
- Kemik kırılması
- Hemofili benzeri bir kan hastalığı
- Bazı kanser türleri
- Karaciğer sorunları
İyleşmeyi nasıl hızlandırabiliriz?
Morluğun hem görüntüsünden hem de ağrısından daha hızlı kurtulmaya yardımcı olacak yöntemler vardır:
- Buz tedavisi: Hasar meydana geldiği anda bölgeye buz uygulamak, kanamanın yavaşlamasına, şişmenin önlenmesine ve çürümenin daha az olmasına yardımcı olur.
- İyileştirici kremler:
- İyileşme sürecini hızlandırmak için B-3 ve K vitamini ihtiva eden kremler kullanılabilir.
- Ağrı ve iltihaplanmayı önlemek için asetaminofen ve nonsteroidal anti-enflamatuar vb. reçetesiz satılan ağrı giderici ilaçlar kullanılabilir. (Kanamayı artıracağı için asprin içmekten kaçınmak gerekir.) Ancak ameliyat sonrası oluşan morarmalarda nonsteroidal anti-enflamatuar almadan önce doktora danışmak gerekir.
- Bazı meyvelerden elde edilen kersetin (quercetin) içeren kremler morlukların iyileşme sürecini hızlandırır.
- Bandaj: İlk birkaç gün hafif bir şekilde sarmak morarma alanının küçülmesine katkı sağlar. Sargı sağlam ama sıkı olmamalıdır. Uyuşma, karıncalanma gibi hisler ortaya çıktığında, bandaj mutlaka gevşetilmeli ya da çıkarılmalıdır.
- Yükseltme: Morarmanın oluştuğu alanın yükseltilmesi morluğun büyümesini önlemeye katkı sağlar.
- Bitkisel yardımcılar: Ananas meyvesinde bulunan enzimler bromelain içerir. Bu enzimler, anti-enflamatuar özelliklere sahiptir ve cilde uygulandığında morarma ve şişmeyi azaltmaya yardımcı olabilir.
- Beslenme: Birçok sağlık sorununda fayda sağladığı gibi beslenme morlukların iyileşmesine de katkı sağlar. Kan damarlarını güçlendiren besinler morarmaları azaltır. Bazı gıdalar deri ve dokuların elastikiyetini ve dayanıklılığını artırır. Aşağıdaki yiyecekleri dahil edeceğiniz dengeli bir beslenme planı morlukların iyileşme sürecini hızlandıracaktır.
- Yüksek miktarda kersetin içeren gıdalar; elma, narenciye, kırmızı soğan, koyu renkli meyveler, kiraz ve yeşil yapraklı sebzeler.
- K vitamini içeren gıdalar; lahana, ıspanak, brokoli, bürüksel lahanası, marul, soya fasulyesi, çilek ve yaban mersini.
- Taze ananas yemek vücuda doğal bromelain sağlayarak morlukların daha hızlı iyileşmesini sağlar.
Sonuç olarak yüzeysel basit hasarlar nedeni ile vücutta oluşmuş olan morlukların yaklaşık 2 hafta içinde iyileşmesi beklenir. Eğer iyileşme gözlenmiyorsa, daha da kötüleşiyorsa veya beraberinde yukarıda bildirilmiş olan başka sorunlar görülüyorsa doktora başvurulması gerekir.
Kaynaklar:
- Georgetown University – The Forensic Science Behind Bruise Healing
- Medical News Today