Kötü bir rüya görürken uyandınız neyse ki gerçek sandığınız korkunç şeyler bir rüyadan ibaretmiş! Tam bir oh çekip, başucunuzdaki sudan bir yudum içmek üzereydiniz ki ters giden bir durum olduğunu anladınız. Eliniz kolunuz taş kesmiş, uzanmıyor, bacağınız da kımıldamıyor. Bağırıp yardım çağırmak istiyorsunuz ama sesiniz de çıkmıyor.
Bu deneyim, uyku felcinin en sık karşılaşılan semptomlarından biridir. Uyanma öncesi veya uyanır uyanmaz diye tarif edilen aralıkta iskelet kaslarının kısmi felç durumunda olmasından kaynaklanır. Halk arasında karabasan olarak anılan bu durumda kişi hareket edemez, konuşamaz hatta bazen bu ürkütücü duruma halüsinasyonlar eşlik eder.
Uyku Felci Nam-Diğer Karabasan Nedir?
Uyku felci, REM sırasında gördüğümüz rüyalara uygun olarak vücudumuzu hareket ettirmememizi sağlayan çok faydalı bir sistemdir. Uyku felcinin fizyolojisi hakkında bilinenler sınırlı olmakla birlikte beynin pons bölgesindeki motor nöronların post-sinaptik inhibisyonu ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir.
Karabasan Sırasında Vücudumuzda Neler Oluyor?
Bu garip fenomeni açıklamayabilmek için uyku fazlarından biri olan REM’e yani hızlı göz hareketlerinin gerçekleştiği faza bakmamız gerekir. REM, rüya görme duyarlılığının yüksek olduğu fazdır ve uykumuz bu fazdayken kaslarımızı istemli olarak hareket ettirmemiz mümkün değildir.
Uyku sırasında vücudumuz 90 dakikalık beş REM (Rapid Eye Movement) ve NREM (Non-Rapid Eye Movement) uyku döngüsünden geçer. Vücudumuzun gevşediği bağışıklık sisteminin güçlendiği ve dokuların yenilendiği faz NREM’dir.
Karabasan, tabiri caizse REM ile uyanıklık arasındaki arafta gerçekleşir. Şöyle ki kişi REM tamamlanmadan uyanır. Uyanmasıyla çevresini farkına varır. Örneğin yatağında yatıyorsa yatağında yatmakta olduğunu anlar. Ancak öte yandan kas sisteminin felçli durumu devam etmektedir. Bu nedenle hareket edemez. Öte yandan REM rüyalarla ilişkilidir. Hareket edememenin verdiği rahatsızlık uyanık kalmaya devam etmesine neden olurken bir yandan rüya da devam eder. Halüsinasyonların ortaya çıkma nedeni de devam etmekte olan rüya episodlarıdır.
Ortaya Çıkma Nedeni
Uyku felci, gündüz aşırı uyku eğilimi ile karakterize edilen nöropsikitartrik bir rahatsızlık olan narkolepsiden muzdarip olan kişilerde sıklıkla görülür. Konu ile ilgili araştırmalar insanların çoğunun birkaç defa uyku felci deneyimini yaşadığını göstermektedir. Bazı araştırmacılar, birtakım faktörlerin uyku felcinin ve halüsinasyonların ortaya çıkma olasının artırdığı yönünde bulgular elde etmişlerdir. Bunlara göre; olasılığı arttıran faktörler şunlardır:
- Düzensiz uyku, aşırı uyuma, çok az uyuma, şekerleme yapma,
- Aşırı stres,
- Ani çevre ve yaşam tarzı değişiklikleri,
- Lüsid rüya (lüsid rüya ile ilgili bilgi edinmek isterseniz buraya tıklayabilirsiniz.),
- Yapay uyku yardımcıları ve antihistaminler,
- Açlık.