Tıpkı insanlar gibi, annelerinin rahminde büyüyen bütün hayvanlar oksijen ve diğer bütün ihtiyaçlarını göbek bağı vasıtasıyla annelerinden karşılarlar. Peki tavuk gibi yumurta ile üreyen hayvan türlerinde bu nasıl olur? Civcivler yumurtanın kabuğuna bir havalandırma deliği açmadıklarına göre hayati biyokimyasal işlemleri yerine getirmek için gerekli olan oksijeni nasıl karşılıyorlar?
Bununla birlikte oksijen, enerji üretmek için kullanıldığında açığa karbondioksit çıkar. Karbondioksit fazlalığı ise ölümcüldür. Yani aslında ilginç olan; karbondioksitin nasıl olup da civcivi zehirlemediğidir.
Hava alışverişi
Yumurta doğanın koruma kabiliyetine olağanüstü bir örnektir. Yumurta, civcivi korumakla kalmaz, civcivin yumurtadan çıkma zamanı gelene kadar yetecek tüm biyolojik ihtiyaçlarını karşılar. Yumurtanın kabuğunun altında iki zar vardır. Tavuk yumurtladığında yumurta ortamın ısısına kıyasla daha sıcaktır.
Yumurtanın içindeki hava hücresi içindeki civcive oksijen sağlar.
Yumurta doğal olarak yavaş yavaş soğumaya başlar, soğuma arttıkça kabuğun içindeki madde küçülmeye başlar ve kabuktan uzaklaşır. Bu da başlangıçta birbirine yapışmış olan iki zarın birbirinden ayrılmasına yol açar. Böylece küçük bir hava cebi veya daha büyük bir oksijen kesesi oluşur.
Ancak bu hava kesesi tüm ihtiyacı karşılayacak kapasitede değildir. Üstelik karbondioksitin atılması için de bir çözüm gereklidir. Bu çözüm difüzyondur. Yumurta kabuğunun yüzeyinde çok sayıda küçük gözenek bulunur. 60 gr’lık bir tavuk yumurtasında difüzyonun gerçekleşmesine olanak tanıyan yaklaşık 10.000 gözenek vardır.
Yumurta kabuğundaki gözenekler
Civcivin gelişimi sırasında hava kesesi içindeki oksijen tüketilir ve oksijenin yerini karbondioksit alır. Yumurta kabuğundaki binlerce gözenekten difüzyon yolu ile karbondioksit atılırken, oksijen alımı gerçekleşir. Üstelik bu gözenekler sadece hava için değil, su ihtiyacının karşılanmasında da kullanılır.
Böylece civciv yumurtanın içinde hayatta kalır. Yumurtlayarak üreyen bütün türler için geçerlidir. (Deve kuşu gibi bazı büyük yumurtalı türlerde difüzyonun etkisi azalır.) Civciv yumurtadan çıkana kadar difüzyon devam eder.
Yumurtalar ile ilgili birkaç ilginç gerçek
- Yumurtanın sarısının tonu, tavuğun beslenmesine bağlı olarak değişir. Daha koyu renkli pigmentler içeren besinlerle beslenen tavukların yumurtalarının sarısı daha koyu ve daha canlı bir renkte olur.
- Yumurtanın ömrü sıcaklıkla son derece ilişkilidir. Oda sıcaklığındaki bir gün buzdolabındaki bir haftaya eş değerdedir.
- Yumurtanın boyutu tavuğun yaşı ile ilgilidir. Genç tavuklar daha küçük yumurtlarken yaşları büyüdükçe yumurtaları da büyür.