Acaba bir savaş uçağı gücünü sonuna kadar zorlarsa uzaya çıkabilir mi? Bu sorunun yanıtını verebilmek için dünyanın nerede bitip, uzayın nerede başladığı sorusunu yanıtlamak gerekir.
“Uzay” Nedir?
İlk bakışta bu soru aptalca gelmiş olabilir zira hepimiz, Güneş Sistemi’nin ve diğer tüm gök cisimlerinin içinde yer aldığı boşluğun uzay olduğunu ve geceleri gökyüzüne baktığımızda bu derin ve karanlık boşluğu gördüğümüzü biliyoruz. Bu tanımlamaların hiçbiri yanlış değildir ancak bu tanımlamalar gezegenimizle uzay arasındaki sınır hakkında bilgi vermez.
Dünyadaki perspektifimiz bize uzayın atmosferin bittiği yerde başladığını söyler. Bu kesinlikle en basit “uzay” tanımıdır. Bu makalenin amacı ise bu tanımlamanın sınırı hakkında bilgi vermektir.
Uzay ne kadar yüksektedir?
Atmosferin bittiği yerde uzay başlar demek yeterli gibi görünebilir ancak gerçekten meraklı bir çocuk bu yanıtla tatmin olmaz. Çünkü o bunun yer yüzünden kaç kilometre yüksekte olduğunu tam olarak öğrenmek isteyecektir ki bunu söylemek mümkün değildir. Çünkü gezegenimizi kaplayan atmosfer, sayısız gaz ve toz parçacıklarından oluşmuştur. Bu gaz tabakaları gökyüzünde yükseldikçe incelir. Bu sebepledir ki ticari yolcu uçakları ancak 8.500-10.500 metre kadar yükselebilirler.
Atmosfer kesin olarak tanımlanmış bir varlıktan ziyade gittikçe incelen gaz katmanları topluluğudur, bu yüzden kesin bir sınırı yoktur.
Resmi olarak uzaya çıktığımızı söyleyebilmemiz için yer yüzünden ne kadar yükselmemiz gerekir?
Uzayın başladığı fiziksel bir sınır olmamasına karşın resmi olarak uzay kabul edilen bir yükseklik vardır. Resmi olarak Dünya ile uzayı birbirinden ayıran sınıra Karman Sınırı denir.
Karman Sınırı Nedir?
Karman Sınırı, yerden 100 kilometre yukarda olduğu kabul edilen hayali bir çizgidir. Bu sınır adını Macar asıllı Amerikalı fizikçi Theodore von Karman’a borçludur. Theodore von Karman atmosferin bu irtifada havacılık uçuşlarının yapılamayacağını açıklayan ilk bilim insanı olmuştur. Bunun niçin mümkün olmadığını merak ediyorsanız “Bir yolcu uçağı en fazla ne kadar yükselebilir?” başlıklı makalemizi okuyabilirsiniz.
Ancak Karman sınırının ötesinde de atmosferin devam etmediğini sanmayın. İnce parçacıklardan oluşan eksosfer (atmosferin en dış tabakası) yeryüzünden 10.000 kilometre yukarıda bile devam etmektedir. Bu açıdan bakacak olursak, Uluslararası Uzay İstasyonu bile Dünyadan 330-435 kilometre mesafede olduğundan, bu ismi gerçekten hak etmez.
Sonuç olarak; Karman çizgisinde atmosfer bitmez ancak astronot sayılmanız için Karman çizgisine kadar yükselmeniz de şart değil. ABD Hava Kuvvetlerinin “astronot” tanımına göre deniz seviyesinden 80 km yükseğe uçmak astronot adını almaya yetiyor.