Çocukluk yıllarında çoğumuz güneşe asla çıplak gözle bakmamamız konusunda uyarıldık. Eğer benim gibi göze zarar vereceği hatta körlüğe yol açacağı konusunda yapılan korkutucu uyarılarla merakı artan ve bu yüzden tedirgin meraklı bakışlarını gökyüzüne çeviren çocuklardan biriyseniz, aklınıza konu ile ilgili birçok soru takılmış olabilir.
Bu makalede “Azıcık bakarsam ne olur?,” “Kör olunabileceği doğru mu?,” “Başka bir tarafa bakarken gözümün yan tarafı ile güneşi görmek (periferik görüş) neden gözüme zarar vermiyor?” türünden soruların yanıtlarını bulabilirsiniz.
Doğrudan güneşe bakmanın etkileri nelerdir?
Güneşe doğrudan çıplak gözle uzun bir süre bakılması durumunda retina güneşin ultraviyole ışınlarına maruz kalır ve güneş retinopatisi (retina tabakasında oluşan bozukluk) ortaya çıkar. En kötü durumda çok nadir olmakla birlikte kalıcı körlük ortaya çıkabilir. Ancak kör olacak kadar güneşe bakmak o kadar acı vericidir ki bir insanın bunu yapabilmesi pek mümkün değildir. Güneşe bakarak göze verilen en yaygın hasarlar; görüşte siyah ve sarı lekelerin belirmesi, bulanık görme ve gözün merkezinde (fovea) görme kaybıdır.
Biraz daha detaylandıracak olursak: Gözün ön tarafında, asıl işi macula üzerine gelen ışığı odaklayan bir mercek vardır. Bu alan retina merkezinin yanındaki oval şekilli pigmentli bir alandır. Bu alan sinir yoğunluğunun en fazla olduğu ve koruyucu tabakanın en ince olduğu bölgedir.
Göz bebeği gözün ön tarafında bulunduğundan güneşe doğrudan bakılması durumunda, lensler ışığın retinaya odaklanmasına yol açar ve işte zarar da bu yüzden oluşur.
Çevresel (periferik) görüş neden zarar vermez?
Güneş gözlüğü olmadan güneşe doğrudan bakmak göze zarar verir ancak gözün odaklanmadan, yan tarafları ile güneşi görmesinin göze hiçbir zararı yoktur.
Aslında güneşe direk bakmak, tıpkı güneş ışığının büyüteç yardımı ile kağıdı yakmasına benzer.
Güneşten gelen ışınlar büyüteç yardımı ile kağıdın üstünde tek bir noktada yoğunlaştığında kağıdın üzerinde yanmayla meydana gelen siyah küçük bir delik oluşur. Eğer büyüteci yanlış bir açıyla tutacak olursanız hiçbir şey olmaz. Kağıt yanmaz. Çünkü ışınlar herhangi bir noktaya odaklanmamıştır.
Aynı olay gözümüzde de gerçekleşir. Doğrudan güneşe baktığımızda gözümüzün merceği gün ışığına odaklanır. Bu yoğun odak retina üzerine düşer ve tıpkı kağıdı yakması gibi gözde hasara yol açar. Ancak güneşe doğrudan bakmadığımızda yani söz konusu olan periferik görüş olduğunda göz bebeğimize ve retinamıza daha az ışık girer. Bu sayede herhangi bir hasar oluşmaz.