Korsakoff sendromu, 19. yüzyılın sonunda tanımlanmış nörolojik bir bozukluktur. Genellikle unutkanlık, dezoryantasyon (zaman ve mekan kavramını kaybetme) ve konfabülasyon (uydurma hikayeler anlatma) gibi durumlara yol açar. Hastalık adını S.S. Korsakov adlı Rus nörologdan almıştır.
Genellikle organik ve inorganik maddelerle oluşan zehirlenme sonucunda ortaya çıkan tiyamin (B1Vitamini) eksikliği, sendromun başlıca oluşma nedenidir. Uzun süre aşırı alkol tüketimi tiyamin eksikliğine ve dolayısıyla Korsakoff sendromuna yol açabilir.
Tiyamin eksikliğinin vücudumuzdaki etkileri
Canlı organizmaların sağlığı için tiyamin son derece önemlidir. Tiyamin yani vitamin B1, suda çözünen bir vitamindir. Karbonhidratların metabolize edilmesinde rol oynayan enzimler için önemlidir. Bildiğiniz gibi beyin ve sinir sistemi karbonhidratlardan elde edilen enerjiye ihtiyaç duyar. Tiyamin, enzimleri aktive ederek karbonhidratların hızlı bir şekilde enerjiye dönüştürülmesini sağlar. Bu enzimler, vücut için gerekli olan moleküllerin oluşturulmasında kullanılan kimyasalların üretilmesine katkıda bulunur. Kısacası tiyamin eksikliği vücudun pek çok sürecini sekteye uğratabilir ve hücresel ölümlere yol açabilir.
Tiyamin bu kadar önemli olmasına rağmen vücudumuzun kendisi tarafından üretilmez. Üstelik vücudumuz ancak 30 mg kadar küçük bir miktarı depolayabilir. Tiyamin alımı duracak olursa depolanan miktar en fazla birkaç hafta içinde tükenir.
Çok fazla alkol tüketimi, vücudun tiyamin transferi ve depolama kabiliyetlerini olumsuz etkiler. Örneğin karaciğerde oluşan bir hasar, tiyamin depolama kapasitesini azaltır. Daha da önemlisi vücudun belli bölgelerine örneğin kan-beyin bariyerine tiyamin nakledilme fonksiyonunu bozabilir. Bozulan fonksiyonların eski haline dönebilmesi için daha fazla tiyamin ihtiyacı ortaya çıkar.
Nöropsikolojide Korsakoff’un Sendromu
Tiyamin eksikliği epizodik hafıza ile ilgili beyin bölgelerini etkiler. Hipokampus gibi limbik sistemdeki yapıları içeren bu alanlar, belirli olaylarla ilgili hatıraların kodlanması, depolanması ve geri çağrılmasından sorumludur. Üstelik tiyamin eksikliği diğer bellek sistemlerini de etkiler. Örneğin kişisel deneyimlere (epizodik hafıza) ait hafıza ve kişisel hatıraların dünya hakkındaki genel bilgilerle birleştirildiği otobiyografik hafıza vb. Bunun yanı sıra bisiklete binme gibi motor beceriler ve fark etmeden öğrenmemizi sağlayan örtülü öğrenme becerisi de tiyamin eksikliğinden olumsuz etkilenir.
Korsakoff sendromunda, hafızanın rolü vurgulansa da aslında beynin frontal lobları ile ilgili akıl yürütme, konuşma gibi işlevlerde de bozukluklar ortaya çıkar. Bu sendromun temel özelliklerinden biri olan konfabülasyon hem hafızayı hem de frontal lobları içeren bir sorun sonucunda ortaya çıkar. Sendromdan muzdarip kişiler gerçekle alenen çelişen hikayeler anlatabilirler. Tiyamin eksikliğinin bu sorunun oluşumuna yol açtığı bilinmekle birlikte bazı araştırmacılar, sorunun tiyamin eksikliğinden ziyade aşırı alkol kullanımının nörotoksisitenin (zehirli maddenin sinir sisteminin normal çalışmasını bozması) aşırı derecede artması sonucunda frontal lobların olumsuz etkilenmesiyle ortaya çıktığını öne sürerler.
Korsakoff’un Sendromunun Nedenleri
Korsakoff’un sendromu, genellikle aşırı alkol kullanımı ile ilişkili olsa da, durumun mutlaka alkolden kaynaklanması gerekmez. Korsakoff sendromunun diğer nedenleri arasında zayıf beslenme, iştahsızlık ve kilo kaybını teşvik etmek için yapılan cerrahi işlemler yer alır. Bunlar da vücutta tiyamin eksikliğine neden olabilir.
Islak Beyin
Aşırı alkol kullanımının hem Korsakoff Sendromuna hem de Wernicke ensefalopatisine (beyin dokusunda meydana gelmiş dejeratif değişiklikler) yol açmasına “ıslak beyin” ya da Wernicke-Korsakoff Sendromu denir. Dengesizlik, kafa karışıklığı ve çift görme gibi semptomları vardır.
Wernicke ensefalopatisi aniden ortaya çıkar. Ancak tiyamin tedavisi ile geçebilir. Korsakoff sendromu ise daha yavaş ortaya çıkar. Üstelik tedavisi neredeyse mümkün değildir. Wernicke’nin ensefalopatisi olan bireylerin yaklaşık % 85’inde Korsakoff’un sendromu da görülür.
Korsakoff’un sendromunu açıklamak için öne sürülmüş iki teorik model öne sürülmüştür. Ancak bu modeller henüz bilimsel kanıtlarla yeterince desteklenmemiştir.
Doğal B1 Vitamini Kaynakları Nelerdir?
Ayçiçeği tohumları, kuşkonmaz, marul, mantar, fasulye, mercimek, ıspanak, patlıcan, domates, ton balığı, buğday vb. Ancak yukarıda da bildirilmiş olduğu gibi tiyamin eksikliğinin oluşmaması için sadece bu besinlerin tüketilmesi yeterli değildir. Tiyamin eksikliğinin oluşmaması için vücudun sağlıklı bir şekilde tiyamin transferini ve depolamasını yapabilmesi gerekir.