Adını duymayanımız yoktur ama ne kadar ilginç bir insan olduğunu bilenimize az rastlanır. Bu yazımızda, beden terbiyesi ilmine gönül vermiş, sporcu, beden eğitimi öğretmeni, olimpiyat temsilcisi, yazar ve siyasetçi olmak gibi pek çok kimliği olağanüstü bir şekilde sergilemiş bir aydınımız olan Selim Sırrı Tarcan’ın en ilginç özellikleri özetlenmiştir.
Selim Sırrı Tarcan Kimdir?
1874 yılında, bugün Yunanistan’ın sınırları içinde olan Tesalya’da dünyaya gelmiştir. 2 yaşındayken babasının şehit düşmesi üzerine, ailesi ile birlikte dayısının yanına İstanbul’a gelmiştir. Ancak bir süre sonra dayısı, 2. Abdülhamit’e muhalefet ettiği gerekçesi ile sürgüne gönderilince Selim Sırrı, yatılı olarak Galatasaray Lisesi’nde kayıt olur. Galatasaray Lisesi’nde efsanevi beden öğretmeni Ali Faik Bey’in (Ali Faik Üstünidman) öğrencisi olur. Kara Mühendislik Mektebi’nde devam eden eğitimini, 1895 yılında tamamlayınca İzmir’e İstihkam Subayı olarak atanmıştır. Komutanlarının izniyle İzmir Sultanisinde jimnastik öğretmeni olarak dersler vermeye başlamış, 1897’de ‘Darülirfan’ adlı özel bir spor okulu açmıştır.
- Dönemin önemli dergisi Servet-i Fünun’da spor editörlüğü ve yazarlığı yapmıştır.
- 1907’de İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne üye olmuş ancak Meşrutiyet ilan edildikten sonra merkezle ilişkileri bozulunca istifa etmiştir. Meşrutiyetin ilanı ile kolları sıvamış, 1908’de ilk Millî Olimpiyat Komitesi’ni kurulmasını sağlamıştır.
- 28 Mayıs 1909’da Berlin’de yapılan Uluslararası Olimpiyat Komitesi toplantılarına katılmış ve aynı yıl İsveç Kraliyet Askeri Beden Eğitimi ve Jimnastik Akademisi’ne başlamıştır. Beden terbiyesinin ilmi ve terbiyevi şeklini öğrenmek için gittiği Stockholm’de, İsveç kralı ile tenis oynamış ve uzun yıllar kralın yakın dostu olmuştur.
- Yurda döndükten sonra 1910’da askerlikten istifa etmiş ve Eğitim Bakanlığı’nda Beden Terbiyesi Müfettişi olarak çalışmaya başlamıştır.
- Ülkemizin ilk beden eğitimi öğretmenlerini yetiştirmiştir. Terbiye ve Oyun dergisi çıkarmış, kız öğrencilerin de beden eğitimi dersi almasını sağlamıştır.
- 1 Kasım 1922’de İstanbul, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’ne bağlanıp, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin illerinden biri olunca Galatasaray Lisesi Beden Eğitimi Öğretmeni olarak atanmıştır.
- İsveç’teki yöresel kültür ögelerinin önemini fark etmiş ve folklor çalışmalarının nasıl yapıldığını gözlemlemiştir. Yurda döndükten sonra zeybek oyunlarını derlemiş ve modernize etmiştir. Zeybek oyununa kadınları da dahil etmiştir. Bu oyuna Tarcan Zeybeği denir. 1925’te Mustafa Kemal İzmir’e geldiğinde, kız öğretmen okulu öğrencilerinden Mualla Hanımla birlikte zeybek gösterisi yapmıştır.
- Türkiye’de voleybol ve boks sporunun kurucusu olarak kabul edilir.
- Dağ başını duman almış diye başlayan, Gençlik Marşı’nı Türkçe’ye kazandırmıştır. (İsveçli besteci Felix Körling’e ait “Tre Trallade Jantor” adlı şarkının notalarını ülkeye getirip, İstanbul Erkek Muallim Mektebi Türkçe öğretmeni Ali Ulvi Elöve’den notalara söz yazmasını istemiştir.)
- 1918 yılında I. Dünya Savaşı nedeni ile Uluslararası Olimpiyat Komitesi üyeliğimizin iptal edilmesi üzerine 1908’de kurulmuş olan Millî Olimpiyat Komitesi dağılmıştır. 1922’de Selim Sırrı’nın çabaları sayesinde komite yeniden kurulmuştur.
- 1924 yılında Beden Terbiyesi Baş Müfettişi olarak atanmıştır. 11 yıl boyunca bu görevde hizmet verdikten sonra 1935 yılında emekliye ayrılmıştır.
- Tek partili TBMM’de 5., 6. ve 7 dönemlerde, Cumhuriyet Halk Partisi Ordu milletvekili olarak görev yapmıştır.
- 2 Mart 1957’de İstanbul’da hayatını kaybetmiştir.
Eserleri
58 kitap kaleme almış olan Selim Sırrı pek çok radyo konuşmasını kitaplaştırmıştır. 2500’den fazla makale yazmış, 1500’den fazla konferans vermiştir. En önemli eseri Terbiye-i Bedeniye Nazariyatı ve Usulü (Beden Eğitiminin Kuramı ve Yöntemi)’dür.
Kaynaklar:
- Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Youtube – Doçent Dr. Bahri Ata’nın Selim Sırrı Tarcan ile ilgili programı
- Youtube – Tarcan Zeybeği Örneği
- Wikipedia