Dilimize Vitruvian Adam olarak da çevrilen Vitruvius Adamı, ünlü ressam Leonardo da Vinci’nin günlüğüne aldığı notların yanına çizdiği bir resimdir. Dahi bir mimar olan Vitruvius Pollio’nun (MÖ.80-15) bir eserinde açıkladığı oranlardan esinlenerek yapıldığı için bu isimle anılır.
Resim iç içe geçmiş bir daire ve bir karenin ortasında, uzuvları açık ve kapılı pozisyonda üst üste gelen çıplak bir erkeği betimlemektedir. İlginç bir hikayesi olan güzel çizim, basit bir eskiz gibi görünmesine rağmen uzun yıllar boyunca pek çok matematikçiye saçlarını yoldurtan bir geometrik sorunun yanıtını gizlemektedir. Çizime eşlik eden notlara “Oranların Kanunu” ya da “İnsanın Oranı” da denilir. Çizimin önemli detayı, insan vücudunu geometrik bir şekilde yorumlamasıdır. Aynı zamanda çizimin, insan doğasına dair felsefi bir çözümleme gizlediğine inanılmaktadır. Yüzyıllardır üzerinde pek çok çalışma yapılan ve teori üretilen Vitruvius Adamı biraz daha yakından tanımak isterseniz okumaya devam edin.
Çizime Adını Veren Mimar
Vitruvius olarak tanınan mimar Vitruvio Pollione (MÖ.80-15), mimarlık konusunda “DeArchitectura” adlı bir bilimsel incelme kaleme almış, mimarlıkta simetrinin ve oranın önemini vurgulamıştır. Vitruvius Adam fikrinin doğmasına, Vitruvius’un insan formunun oluşturan yasaları, tapınak mimarisine uyarlaması olduğuna inanılmaktadır.
Çemberi Karelemek
Vitruvio Pollione’nin incelemesinde insan vücudunun orantısı ile ilgili çok ilginç gözlemler yer almaktadır. Bunlardan biri göbek deliğinin merkez alınması ile çizilecek bir daire ile ilgili olandır. Eğer pergelin sivri tarafı, insan eskizindeki göbek deliğine, pergelin diğer ucu da ayak ucuna yerleştirilerek bir daire çizilirse ortaya çıkan daire, insan eskizinin etrafını mükemmel bir orantı ile çevreler. Bir diğer ilginç saptama ise insanın iki kolunu yanlara doğru açtığı pozisyonda iki el arasındaki uzunluğun, insanın boyuna eşit olmasıdır.
Leonardo da Vinci bilhassa bu iki fikirden etkilenmiştir. Bir dairenin veya karenin alanı kolaylıkla hesaplanabilir. Ancak zor olan bir cetvel ve pergel kullanarak bir daireye eşdeğer alana sahip bir kare tasarlamaktır. Çemberi karelemek kavramının doğmasına neden olan da işte bu ilginç ve benzersiz keşif olmuştur.
Leonardo da Vinci, Vitruvius Adamı’nın vücudunun ilginç oranları üzerinde çalışan tek kişi değildir; Aslında pek çok sanatçı, Vitruvius Adamı tasarlamaya çalışmış ama Leonardo da Vinci’ye kadar bunu başaran olmamıştır.
Örneğin yukarıdaki eskiz, Francesco di Giorgio tarafından çizilmiştir. Ancak gerçek oranların kullanılmadığı çizim, gelişigüzel bir denemenin ötesine geçememiştir.
Birçok sanatçı da Vitruvius Adam’ı iki farklı duruşla daire ve karenin içine yerleştirmeyi denemiştir. Ancak bu denemelerde hem dairenin hem de karenin merkezi göbek deliği olarak belirlenmiştir. Oysa Leonardo iki duruşun merkezini birbirinden ayırmıştır. Leonardonun çizimlerinde adamı çevreleyen dairenin merkezi adamın göbek deliğidir. Ancak sıra karenin çizilmesine geldiğinde bu defa çizimin merkezi cinsel organ olmuştur. Bazı insanlar, bu çözümün Leonardo’nun yakın bir arkadaşı olan Vitruvius uzmanı Giacomo Andrea tarafından geliştirildiğini fakat Fransızların Milano’yu işgal etmesinden sonra Giacomo Andrea’nın Milan Dükü’ne olan sadakati nedeniyle öldürülüp, bu gerçeğin tarih sayfalarından silindiğini iddia etmektedir.
Evrenin İnsan Vücudundaki Tasviri
Leonardo’nun çizimleri, diğer tüm sanatçıların aksine, titizlikle yapılmıştır. Çizimlerin yanında klasik mimari kavramlarıyla yapılmış açıklamalar, Leonardo’nun bu çizimleri nasıl planladığını ve tam olarak neyi göstermek istediğini detaylandırmaktadır.
Bununla birlikte Vitruvius Adamı, Leonardo da Vinci’nin hem bir sanat hem de bilim insanı olduğunu ortaya koyan harika bir örnektir. Leonardo insan vücudunun ideal oranından etkilenmiş, ilahi oran ve altın oran kavramlarını, Mona Lisa ve Son Akşam Yemeği gibi diğer ünlü eserlerinde kullanmıştır. Leonardo’ya göre insanın formu, dünyanın küçük bir kopyası, Vitruvius Adamı ise evrenin insan vücudundaki tasviridir.
Orijinal Vitruvius Adamı Nerededir?
Orijinal eser, Venedik’te Gallerie dell’Academia’dadır. Uzun zamandır kâğıt pek çok eser gibi, Vitruvius Adamı’nın orijinali de yılın sadece belli günlerinde halka sergilenmektedir.
Bugün, Vitruvius Adamı, sağlık, zindelik, dengeli ve sağlıklı insan ile ilgili çağrışımlara yol açmakta; bilim, hümanizm ve sanatın birleşme sembolü olarak kullanılmaktadır.
Vitruvius Adamı; mimari, anatomi ve geometrinin de bir kombinasyonudur. Matematiğin hem doğal hem de insan yapımı varlıkları desteklediğini göstermektedir. Leonardo da Vinci, Vitruvius Adamı ile simetrinin gücünü, ilahi oranın ortaya çıkardığı güzelliği gözler önüne sermiş ve tarih boyunca insanlığı derinden etkileyen bir şaheser ortaya koymuştur.
Kaynaklar:
- Wikipedia
- Stanford University (Link 1)
- Stanford University (Link 2)
- Bard College
- ResearchGate