Hayat memat meselesi olan matematik sınavına geç kalmıştı, üstelik sınavın yapılacağı sınıfı da bir türlü bulamıyordu. Labirente benzeyen koridorda koşuyor, o koştukça koridor da uzuyordu. Aslında üniversiteyi çoktan bitirmiş, yüksek lisans diplomasını alalı 15 yıldan fazla olmuştu. Ancak birkaç gün önce, lise yıllarında girmesi gereken sınavlardan birine girmemiş olduğu anlaşılmıştı. Bu sınava girmek ve geçer not almak zorundaydı, aksi takdirde bütün diplomaları geçersiz sayılacaktı. Koşar adım yürümekten ve aşırı kaygıdan nefesini kontrol edemez hale gelmişti, o anda ok gibi bir ışık gözlerini kamaştırdı. Işığın geldiği yöne bakarak, nereden geldiğini anlamaya çalıştı. Işık, aralık kalmış perdenin arasından sızıyordu. Bordo perde, garip bir şekilde tanıdık geliyordu. Yatak odasının penceresine ve loş tavanına bakmakta olduğu anlaması biraz zaman aldı. “Hay Allah” dedi “Yine kaygı dolu bir okul rüyası!”
Birçok insan hayatı boyunca okul temalı kaygı dolu rüyalar görüyor. Yetişmeyen ödev, yazılı sınavda yazmayan kalem, sözlü sınavda sesin kısılması vb. Rüya temaları ile ilgili araştırmalar, okul temalı rüyaların, yaygın temalardan biri olduğunu ortaya koymaktadır.
Rüya Teması Araştırması
1950’li yıllarda geliştirilen, Tipik Rüya Anketinde, 55 rüya teması listelenmiştir. Araştırmaya katılanlara, deneyimledikleri tüm rüya temalarını ile en sık deneyimledikleri rüya temalarının neler olduğu sorulmuştur. Sonuçta okul ile ilgili kaygı dolu rüyaların, dünya genelinde en sık deneyimlenen temalardan biri olduğu anlaşılmıştır.
2003 yılında Kanada’da üniversite öğrencileriyle yapılan bir başka çalışmada, okul ile ilişkili rüyalar, kaçma takip edilme, cinsel deneyim ve yüksekten düşme temasından sonra 4. sırada yer almıştır.
Montreal Üniversitesi’nde Tore Nielsen ve çalışma arkadaşları, Tipik Rüya Anketini binden fazla Amerikalı, Japon ve Kanadalı öğrenciye uyguladılar. Araştırmaya uyku sorunları yaşayan aynı yaştaki hastaları da dahil ettiler. Çalışmanın bulguları 2000 yılında, “The journal Behavioral and Brain Sciences“‘ta yayınlandı. Okul temalı rüyalar, en çok görülen rüyalar sıralamasında 3. oldu. Araştırmaya katılanların %73’ü bu tür rüyalar gördüğünü bildirirken, bu kişilerin %47’si sınavda başarısız olma rüyası gördüğünü bildirmiştir.
Kaygı dolu okul rüyaları neden kaynaklanıyor?
Okul temalı rüyaların, travmalardan yada günlük hayatın gerginliklerinden kaynaklandığı yönünde yaygın bir kanı vardır. Ancak sebep ne olursa olsun, onlarca tema varken, neden spesifik olarak okul temalı rüyalar görüldüğü, bilim dünyasının aydınlatmaya çalıştığı sorulardan bir diğeri olmuştur.
Hatırlama Yetisi
Bu soru ile ilgili olarak geliştirilmiş hipotezlerden biri hatırlama yetisi ile ilgilidir. 80’li yıllarda konu ile ilgili bir araştırma yapılmıştır: Yaşlı insanların, yakın geçmişi ve ilk gençlik anılarını, hayatlarının diğer dönemlerindeki anılardan daha iyi hatırladığı görülmüştür. Bu gerçeğin neden kaynaklandığı ile ilgili iki teori vardır: Birincisi, ilk gençlik yıllarında yaşanan deneyimlerin, nasıl bir insan olacağımız konusunda belirleyici olması, o anıların önemini artırarak, daha iyi hatırlanmasına yol açmasıdır. İkincisi ise, ilk gençlik yıllarında hafıza yeteneğinin daha keskin olması, bu dönem anılarının hatırlanmasında daha yüksek performans göstermemizi sağlamasıdır.
Veriler hatırlama yetisinin, rüyalarımızda etkili olduğunu kanıtlayan deliller içermektedir: 2005 yılına yapılan bir araştırmada, 60-77 yaşları arasındaki insanların, çocukluk ve geç yetişkinlik döneminden çok, ergenlik ve yetişkinliğin ilk yıllarına referans eden rüyalar gördükleri saptanmıştır. Bununla birlikte, Montreal Üniversitesi’nde, Nielsen tarafından gerçekleştirilen çalışmaya göre, bu tipik rüyaların nasıl bir örüntü izlediği ve gençlik deneyimlerine eşlik eden duygu durumunun(olumlu/olumsuz) etkili olup olmadığı da açık değildir.
Devamlılık Hipotezi
Almanya, Mannheim’daki Mental Sağlık Enstitüsü merkez laboratuvarının başkanı Michael Schredl hatırlama yetisi teorisine, katılmıyor. Ona göre “sınava girme” ve “okula gitme” beynin gerçek hayatın endişelerini yansıtmasının en kolay yolu. Üstelik bu iki deneyim hemen hemen tüm uluslar için geçerli. Schredl, şuandaki hayatımızın duygusal özelliklerinin okul rüyalarını tetiklediği görüşündedir. Bu hipoteze devamlılık hipotezi adının verilmesinin nedeni, rüyaların gerçek hayatın bir devamı olarak yorumlanmasından kaynaklanıyor. Buna göre kişi, günlük hayatında yaşadığı gerginlikleri, rüyasına okul kabusu olarak yansıtıyor. Bu hipotez halkın büyük bir bölümü tarafından kabul edilse de bilim insanları arasında tartışmalı bir konu olmaya devam etmektedir.
Aktivasyon-Sentezi Hipotezi
Neden rüya görüyoruz sorusuna, Aktivasyon-Sentezi hipotezi ile gelen yanıt şöyledir: REM uykusuna başladığımızda, beynimizde bir takım nöro kimyasal değişiklikler oluyor. Biyolojik değişim deneyimini yaşamakta olan beyin, garip hikayeler ile tuhaf görüntüleri birleştirerek, mantıklı bir hale getirmeye çabalıyor. Yani bu hipoteze göre rüyalar, beyinde gerçekleşen kimyasal değişimlerin aktive ettiği görüntülerin, beynin verileri yorumlamaktan sorumlu bölümü tarafından mümkün olduğunca mantıklı hikayelere dönüştürme çabası sonucunda ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla bu hipoteze göre, “neden okul temalı rüyalar görüyoruz?” diye sormanın hiç bir anlamı yoktur.
Okul temalı endişe dolu rüyaların faydası var mıdır?
2014 yılında Tıp öğrencilerinin katılımı ile gerçekleştirilen araştırma, rüyaların yeterlilik sınavlarına rehberlik ettiğini ortaya koydu. Ankete katılan 719 öğrencinin %60’ı bir gece önce rüyalarında sınava girdiklerini gördüklerini bildirdi. Bu rüyaların %78’inde öğrenci cevapları unuttu, geç kaldı vb. Fakat daha şaşırtıcı olan bulgu: Sınav öncesinde, sınav rüyası görenlerin, göremeyenlerden daha başarılı olmasıdır.(Consciousness and Cognition yayınlandı.) Araştırmacılar bunun sınav öncesi beynin strese dayanma konusunda bir prova yapma imkanı bulmuş olmasıyla ya da bu rüyaları gören kişilerin daha hırslı ve daha çalışkan bireyler olmasından kaynaklanıyor olabileceğini belirttiler.
Sonuç:
Bundan sonra mezun olduğunuz okula geri dönerek, endişe dolu bir durumu deneyimlediğiniz bir rüya görürseniz, yalnız olmadığınızı ve bu rüyaların belki de mezun olmanıza katkı sağlamış olabileceğini hatırlayın!
Kaynaklar: