Akşam yemeğini çok erken(saat 18.30 civarı) yedikten sonra ağzınıza hiçbir şey koymamayı öneren diyetlerden birini denediniz mi? Eğer denediyseniz çok iyi bilirsiniz ki kanınızdaki zil sesini duymamaya çalışarak uyduğunuz gecelerin sabahında, oldukça tok hissederek uyanırsınız. Aslında çok aç olduğumuz halde, vücudumuzda neler oluyor da tok hissediyoruz?
Açlık durumu ve oruç
Oruç, insan vücudunun belirlenmiş bir süre boyunca, yiyeceklerden ve içeceklerden tamamen yada kısmen uzak tutulmasıdır. Biyolojik,(detoks, diyet vb.) ve dini amaçlarla birçok insan oruç tutar.
Ancak metabolizmanın oruç durumuna geçmesi için, birkaç saat hiçbir şey yememek yeterlidir. Daha doğrusu vücudumuz, sindirim işlemini tamamlar tamamlamaz, oruç durumuna girer.
Glikojen Deposu Karaciğer!
Vücudumuzun en önemli enerji kaynağı karbonhidratlardır. Aslında beyin hücrelerimiz ve kaslarımız ihtiyaçları olan enerjiyi(yağ ve trigliserid yerine)karbonhidratlardan karşılamayı tercih ederler.
Günlük fiziksel aktivitelerimiz için karbonhidrata ihtiyaç duyarız. Bu nedenle, metabolik bozukluğu olmayan insanlarda, fazladan alınan karbonhidratlar, glikojen adı verilen kompleks glikoz zincirlerine dönüşerek, karaciğer ve kas hücrelerinde depolanır.
Bir süre yemek yemezsek, kan şekeri seviyemiz düşer. Vücudun enerji gereksinimlerini karşılamak için karaciğer, depolanmış glikojeni parçalayıp, hücrelerimize enerji sağlar.
Sağlıklı bireyler(şeker hastalığı vb olmayan), aldıkları karbonhidratı günlük fiziksel aktivitelerini yerine getirirken yavaş yavaş tüketirler. Sonuç olarak, yatmadan önce 3-4 saat boyunca hiçbir şey yenmemesi durumunda, kan şekeri seviyesi düşer ve yatma sırasında açlık hissi oluşur. Düşüş belli bir seviyeye indiğinde, karaciğer depoladığı glikojenin küçük bir miktarını parçalayarak, vücudun enerji ihtiyacını giderir. Dahası uyurken fiziksel aktivite söz konusu olmadığından, enerji ihtiyacı da minimumuma iner ve böylece uyandığımızda kendimizi tok hissederiz.
Tokluk hissinin diğer nedeni de leptin ve ghrelin adı verilen hormonların ortaya çıkmasıdır. Bu hormonların salgılanması uyku kalitemizi artırır ve açlık hissinin azalmasına neden olur.
Bazen de uyandığımızda çok aç hissederiz.
Bu durum genellikle, yatmadan önce yüksek karbonhidrat içeren besinler tüketmemizden kaynaklanır. Ekmek, patates, dondurma vb. yiyerek yatağa gittiyseniz sabah uyandığınızda kendinizi çok aç hissedersiniz. Daha önce de belirttildiği gibi, sağlıklı bireyin yüksek miktarda karbonhidrat tüketmesi, kan şekeri ve insülin artışına neden olur. İnsülin artan kan şekeri kontrolünün sağlanması için pankreas tarafından üretilen hormondur.
Vücudumuza şans tanımak!
Birçok uzman vücudun enerjisinin büyük bölümünü sindirime harcamasının insan sağlığını olumsuz etkilediğini, geç saatlerde yeme alışkanlığının bırakılması gerektiğini söylerken, bazılarımız “Ben aç uyuyamam.” diyor. Oysa vücudumuza biraz zaman tanısak, karaciğer ihtiyacımız olan enerjiyi depolarımızdan karşılayacak, açlık hissi ortadan kalkacak, leptin ve gherlin hormonları salgınacak, uykumuzun kalitesi artacak ve bu sayede sabah uyandığımızda kendimizi daha sağlıklı ve dinç hissedeceğiz!
Kaynaklar:
- Science ABC
- Glycogen – Wikipedia
- Fasting Medical Application – Wikipedia
- Leptin – Wikipedia
- Ghrelin – Wikipedia
- Glycogen Metabolism – National Center for Biotechnology Information
- Carbohydrates – Georgia Highlands College