Bu makalede, yaşam alanlarında bitkilerin varlığının psikolojik ve fizyolojik etkilerini araştıran çalışmalar özetlenmiş ve bitkilerin faydalı özelliklerinin en etkili şekilde ortaya çıkabilmesini sağlayacak önerilere yer verilmiştir.
Bitkilerin faydaları ile ilgili araştırmalar:
Araştırmalar, görüş alanındaki bitkilerin insanın fiziksel ve zihinsel sağlığına katkı sağladığını ve verimliliğini artırdığını göstermektedir.
- Daha yeşil bir bölgeye taşınmakla daha az yeşil bir bölgeye taşınmak arasındaki farkları araştıran bir çalışma, yeşil alanların insanın hem fiziksel hem de mental sağlığını olumlu etkilediğini ortaya koymuştur. Konu ile ilgili bir başka araştırma ise yeşil alanların artışının, depresyon ve anksiyeteyi azalttığını göstermiştir.
- Bitkilerin çalışma ortamlarındaki etkilerini araştıran bir araştırma bitkilerin varlığının, üretkenliği, konsantrasyonu ve yaratıcılığı artırdığını göstermiştir.
- Doğa manzarasının pozitif duygularda artış sağladığı anlaşılmıştır.
- Hasta odalarında bitki varlığının iyileşme sürecinde birtakım olumlu etkileri olduğu tespit edilmiştir. Bu olumlu etkiler; hastanede daha kısa yatış, daha az ağrı kesici ilaç kullanımı, daha az yorgunluk hissi, daha az ağrı şikayeti vb. olmuştur. Odada bitki olması gibi geniş bir doğa manzarası da aynı olumlu etkilerin ortaya çıkmasını sağlamaktadır.
- Bitkiler bina kaynaklı hastalıkların nedenlerinden biri olarak kabul edilen uçucu organik bileşiklerin konsantrasyonunu azaltarak, iç mekan havasının temizlenmesine katkı sağlar. Bunun için gerekli bitki sayısı, birçok faktöre bağlı olarak değişmekle birlikte genel olarak her odaya birkaç küçük saksı bitkisinin yerleştirilmesinin, odanın hava kalitesinde fark edilir bir katkı sağladığı söylenebilir.
Bu yararlar nedeni ile modern mimaride biyofilik (doğa sever) tasarımlar öne çıkmıştır. Bu tasarımlar, kentsel ortamda doğal elementlerin, çoğunlukla bitkilerin kullanılmasıyla yaşam alanlarının daha elverişli hale gelmesini sağlamaktadır.
Bitki görmek neden iyi gelir?
Bitkilerin insanın fiziksel ve psikolojik sağlığına olan katkılarının altında yatan neden kesin olarak bilinmemekle birlikte konu ile ilgili öne çıkan iki teori vardır: Bunlardan biri psiko-evrim teorisi, diğeri ise dikkat iyileştirme teorisidir.
Psiko-evrim teorisi
Psiko-evrim teorisi, insanoğlunun evrim sürecinin büyük bölümünün doğanın içinde gerçekleşmiş olması nedeniyle, insanın kentlere oranla doğaya daha iyi adapte olmuş olmasına dayanır. Doğa, insanın kendini iyi hissetmesine ve stres seviyesinin düşmesine neden olur. Bu da evrimsel perspektiften avantajlı bir durumun ortaya çıkmasına imkan verir.
Dikkat iyileştirme teorisi
Dikkat iyileştirme teorisi, modern kentlerin çevre koşullarının sürekli dikkatli olmayı gerektirmesi ve bu gerekliliğin bilişsel bedeli olarak yorgunluğun ortaya çıkmasına dayanır. Oysa doğal elementler dikkatin böylesi yoğun kullanımını gerektirmez. Bilişsel sistemimiz doğada dinlenir ve böylece verimliliği artar.
Hangi teori doğru?
Bu soruya kesin bir yanıt vermek mümkün değildir. Her iki teori yanlış olabileceği gibi her iki teori de belli ölçülerde birlikte doğru olabilir. Bu yüzden önemli olan, sebebi ne olursa olsun bitkilerin ve doğal çevrenin insan sağlığını, mutluluğunu ve üretkenliğini olumlu etkilemesidir.
Bundan sonraki bölümlerde bu etkilerden en iyi şekilde faydalanmak için neler yapmamız gerektiği üzerinde duracağız.
Hangi bitkiler daha iyidir?
Araştırmalar, küçük yapraklı, yeşil ve hafif kokulu bitkilerin etkilerinin daha iyi olduğunu ortaya koyarken, çiçeksiz yeşil bitkilerle çiçekli bitkilerin kombine edilmesini önerir. Ancak bu öneriler genel önerilerdir. Bilhassa çok sevdiğiniz bir bitki varsa tavsiye edilmiş önerilere uymasa da o bitki, faydalı sonuçların ortaya çıkmasını büyük olasılıkla sağlayacaktır.
Ayrıca araştırmalar, bitki seçmek için ayrılan vaktin bitkilere sahip olmak kadar faydalı sonuçlar sağladığını göstermiştir.
Diğer önemli hususlar
Hangi bitkinin alınacağına karar vermeden önce uzun vadede bakımının nasıl sağlanacağı da göz önünde bulundurulmalıdır. Bakamayacağınız çok sayıda bitki edinmektense bakabileceğiniz tek bir bitki edinmeniz daha doğru olacaktır.
Gerçek bir bitki alamıyorsanız neler yapabilirsiniz?
Eğer bir nedenden ötürü gerçek bir bitki edinmeniz söz konusu değilse yapay bitkiler ya da doğa manzaralı tablolar edinebilirsiniz. Bunlar gerçekleri kadar fayda sağlamasa da araştırmalar bazı faydaların devam ettiğini göstermektedir.
İç mekanda bitki yetiştirme imkanınız yoksa pencerenizden görebileceğiniz bitkiler edinebilirsiniz, iç mekanın havasını temizlemeye yardımcı olmasa da sadece görmek bile olumlu etkiler sağlar.
Yaşadığınız ya da çalıştığınız mekanları doğa elementleri ile donatmak yanı sıra bu mekanlar ile ilgili seçimlerinizi bu faydaları göz önünde bulundurarak yapabilirsiniz.