2017 yılında, “Great Internet Mersenne Prime Search” (asal sayıları aramak için gönüllüler tarafından yürütülen bir proje) büyük bir keşifte bulundu: İnsanlık tarafından bilenen en büyük asal sayıyı buldu. Bir önceki keşif, 2015 yılında yapılmıştı ve son bulunan asal sayıdan 5 milyon basamak eksikti. 2017’de bulunan bu en büyük asal sayı tam 23.249.425 basamaktan oluşuyor. Yanlış okumadığınız, bulunan asal sayının basamakları, 23 milyondan fazla!
Matematikçilerin asal sayı keşfetme meraklarının nedenini merak ediyordum ama bilinen en büyük asal sayının 23 milyon basamaklı olduğunu öğrenince merakım iki kat arttı. Neden bu sayıyı bilmek istiyoruz? Bu sayıyı bilmek, nasıl bir fayda sağlıyor olabilir? Cevapları vermeden önce her zaman olduğu gibi en baştan başlayacağız.
Asal sayı nedir?
Asal sayı, sadece iki faktöre sahip olan sayıdır. Yani sadece bire ve kendisine tam olarak bölünen sayı, asaldır. Örneğin 17 asal bir sayıdır, çünkü sadece 17’ye ve 1’e tam olarak bölünebilir.
İşte küçük asal sayıların listesi:
Bir sayının asal olup olmadığının belirlenmesi, küçük sayılar için oldukça basittir, ancak sayılar büyüdükçe, asal sayı olup olmadığını belirlemek zorlaşır. Bu yüzden sayılar büyüdüğünde bunu yapmak için özel bilgisayar yazılımları kullanılır. Bu yazılımlar saniyede binlerce hesaplama yapabilen gelişmiş yazılımlardır.
Asal sayı arayışının faydaları:
1) Yeni yöntemler ve teknikler
Öncelikle yeni asal sayılar aramanın en işe yarar yönü büyük bir öğrenme deneyimi sunmasıdır. Yeni algoritmalar ile üretilmiş yazılımlar olmadan yeni asal sayı aramak mümkün değildir. Arama çalışması çok uzun bir zaman gerektirir. En büyük asal sayıyı bulmak için çalışırken, asal sayılarla ilgili yeni şeyler öğrenilebilir. Hatta bu arayış en büyük asal sayıdan daha büyük bir keşif yapılmasına imkan verebilir.
2) Teknik takip ve keşifler
23 milyon basamaklı bir sayıyla uğraşırken, bu çalışmanın etkili olabilmesi için yeni bir algoritma geliştirilmesi gerekir. Bu yeni algoritmalar, başka araştırma alanlarında da kullanılabilir.
Yani aslında önemli olan aradığını bulmak değil, arayışın kendisidir. Çünkü bu arayış, yepyeni bilimsel ve teknolojik gelişmeler sağlayan benzersiz bir çalışma alanı sunar.
3) Ortak ilgi alanı yaratmasının avantajları
Bu tip arayışlar, matematik alanında çalışanların ilgisini çekme ve ortak bir çalışma ortaya koyabilmelerini sağlamada çok etkilidir. Kuşkusuz bu tip arayışları bireysel olarak sürdüren insanlar da vardır. Ancak bir ilginin paylaşılmasının verdiği şevk, elde edilen bilgilerin paylaşılması ve birleştirilmesi bilimsel ve teknolojik gelişmemize büyük bir ivme kazandırır.
En son bulunan asal sayı “Great Mersenne Prime Search” (GIMPS) yazılımını bilgisayarlarına yükleyen biri tarafından bulundu. Yazılımı geliştiren gönüllüler, dileyen herkesin internetten indirebilecekleri özel bir sürüm sundular. Bunu bilgisayarına indiren herkes hem asal sayının aranmasına katkı sağlamış oluyor hem de eğer sayı onun bilgisayarında bulunacak olursa ödül kazanıyor. Gördüğünüz gibi bilimin ilerlemesi, halkın toplu ilgisine nail olduğunda çok daha büyük bir güç ortaya çıkıyor. Bu gücün, insanlığın gelişimi açısından olağanüstü bir güç olduğu yadsınamaz.
Bilgisayar bilimi, makine dili, donanım geliştirme vb. alanlarda gerçekleşen birçok keşif, asal sayıları arama çalışmaları sırasında yapılmıştır. Bu keşifler, birçok başka araştırmada kullanılmakta ve benzersiz faydalar sağlamaktadır.
Her şeyin ötesinde, hayatımızda somut ve ani bir değişikliğe yol açmayacak bazı şeylerin, paha biçilmez değerlere ulaşmamızı sağladığını ikimiz de (bu satırları okuyan sen ve yazan ben) biliyoruz. Çünkü esas olan “çaba“dır. Eğer öyle olmasaydı, yani insanlık bu merakı hissetmeseydi, sadece somut değişikliklere yol açacak bilgilerin ve geliştirmelerin peşinden koşsaydı asla bugün bildiklerimizi bilemezdik. Hatta ben bu satırları yazmaz, sen de okumazdın.