Türümüzü, türler arası hiyerarşinin tepesine taşıyan özellikler listesinin başında etkili iletişim kurma yeteneği gelir. Kendimizi ifade etmek, ihtiyaçlarımızı karşılamak için fikirlerimizi paylaşır, hikayeler anlatırız.
İyi bir kelime dağarcığı sahibi olmanın ve doğru cümleler kurmanın etkili iletişimin anahtarı olduğu düşünülür. Bu doğrudur da ancak sağlıklı sosyal iletişim kurabilmek için bunlardan çok daha derin yetenekler gerekir. İletişim sorunu pek çok sebeple ortaya çıkabilir ancak bunlardan biri yakın bir zamanda tıbbi olarak tanımlanmış olan sosyal iletişim bozukluğudur.
Sosyal İletişim Bozukluğu Nedir?
Sosyal iletişim bozukluğu, kişinin sosyal durumlarda, sözlü ve sözsüz iletişim kurma ve sosyal iletişimi doğru bir şekilde anlama yetersizliğidir. Genellikle çocuklarda ve ergenlerde görülen bu sorun, düşüncelerin ve cümlelerin teknik inşasına ya da dilin kullanımına dair bir beceriyi etkilemez. Bunun yerine sosyal bir ortamda karşısındaki kişiyi “okuma” ve sosyal duruma uygun tepki verme yeteneğini etkiler.
Kısaca SCD (Social Communication Disorder) olarak anılan bu sorundan muzdarip olan gençler, konuşma kurallarını, hikayelemenin sosyal olarak kabul edilebilir standartlarını ve dilin bağlam içindeki esnekliğini kavramakta zorlanır. SCD’si olan çocuklar, diğer çocuklar gibi doğal bir şekilde izleyerek ve taklit ederek sosyal ip uçlarını kavrama imkanından yoksundur. Bu anlayıştan yoksun olmaları, başkaları ile bağ kurmalarını; sosyal ortamlarda kabul edilmelerini ve arkadaş edinmelerini zorlaştırır.
SCD’nin semptomları çok fazla değişiklik gösterdiğinden bu çocuklara sıklıkla otizm ya da bilişsel gelişim bozukluğu gibi yanlış tanılar konur.
Sosyal İletişim Bozukluğunun Nedenleri
Esas neden bilinmemekle birlikte semptomlara ve davranışları nasıl etkilediğine bakılarak birkaç farklı nöro gelişimsel bozukluğun bir arada meydana gelmesinden kaynaklandığını düşünülmekedir. Bazı çalışmalar, SCD’nin beynin sağ yarı küresinde yer alan bilgi işleme merkezinin sözel ve görsel bilgilerin aynı anda işlenmesi nedeni ile iletişim, kavrama ve doğru yorumlama konusunda sıkıntıya yol açması nedeni ile ortaya çıktığını öne sürmüştür. Bu işleme mekanizmasındaki sorun hem görsel hem de sözlü ipuçlarını duruma uygun bir şekilde değerlendirme ve davranma yetersizliğine neden olabilir.
Belirtiler
Belirtiler, çok çeşitlidir. Bu belirtilerin pek çoğu Otizm spektrumunda da görüldüğünden aşağıda sayılan semptomların varlığı durumu mutlaka hekimle değerlendirilmelidir. Bu semptomlar hemen hemen her zaman erken gelişim döneminde (3-6 yaşları arasında) ortaya çıkar.
- Hikaye anlatma normlarına uymakta zorlanır. Örneğin konuşma sırasına riayet etmek, başkalarını dinlemek vb.
- Sohbeti başlatmak ve doğal bir akışla sürdürme konusunda sıkıntı yaşar.
- Dil kazanımında yaşıtlarına göre biraz geride kalabilir.
- İlerleme geriliği genellikle ilgisizlikten kaynaklanıyor gibi görünür.
- Sosyal etkileşimlere pek ilgi duymaz.
- Bazı durumlarda bilgi ve fikirleri paylaşmakta zorluklar yaşayabilir. Basit selamlaşma, hoşçakal deme gibi basit iletişimde sorunlar yaşayabilir.
- Soyut, mizahi, sarkastik konuşmaları kavramakta zorlanır.
Nasıl Teşhis Edilir?
Pek çok nöro gelişimsel bozukluk gibi, Sosyal İletişim Bozukluğu da sosyal becerilerin analiz edilebilmesi için çocuk farklı ortamlarda gözlemlenir ve çocuğa bazı testler uygulanır. Daha önce de söz edildiği gibi SCD semptomlarının bazıları Otistik Spektrum Bozukluğu dahil olmak üzere diğer bozukluklarla örtüşmektedir. Otistik Spektrum Bozukluğu’nda söz konusu olan takıntılı ve tekrarlı davranışlar görülmüyor bununla birlikte yukarıdaki belirtilen semptomlar gözleniyorsa sorun SCD ile ilgili olabilir. Çocuğunuzla ilgili böylesi bir gözleminiz varsa atılacak ilk adım, konuşma terapistine başvurmaktır. Terapistin çocuğu evde ve okulda gözlemleme şansı varsa, terapist aile ve öğretmenleri ile görüşebilirse basit birkaç test uygulayarak mevcut durum tespit edilebilir. Üstelik SCD; demans, sağ yarı kürede hasar, dil bozuklukları, zihinsel engeller ve öğrenme güçlüğü gibi durumlarda da görülebilir. Doğru teşhis ve profesyonel tıbbi destek almak önemlidir.
Tedavi Edilir mi?
Gelişimsel bozukluklar, durumu iyileştirebilecek birçok farklı strateji olması bakımından benzersizdir. Doğru tedavi planı genellikle deneme yanılmayla tespit edilir.
Terapi: Konuşma terapisi, çocuğun sosyal becerilerini geliştirmesine yardımcı olabilir. Kapalı ve kontrollü bir ortamda, örüntü tanıma, konuşma kurallarını öğrenme, rol yapma çalışmaları iletişim yeteneklerinin gelişmesini sağlar.
Uzman Eğitimciler: Kuşkusuz öğretmenlerin ve eğitimcilerin hepsi SCD konusunda bilgili değildir. Ancak konu hakkında bilgili uzman eğitimciler çocuğa ihtiyaç duyduğu desteği sağlayabilir.
Evde Destek: Konu üzerinde evde yapılan çalışmalar da çok faydalıdır. Çocuğun ilgi duyduğu alanlarla ilgili konuşmak, ona basit sorular sormak çocuğu sürekli olarak iletişim içinde tutmak gelişmesine katkı sağlar. Örneğin okuduğu bir kitaptaki kahramanların nasıl düşünmüş oldukları, gerçekleştirdikleri bir davranışı niçin yaptıkları gibi sorular gelişime katkı sağlayabilir. Doğal konuşma akışına aşina olmak sosyal iletişim becerini geliştirir.
Daha fazla bilgi sahibi olmak: Ebeveynlerin sosyal iletişim bozukluğu hakkında bilgi sahibi olmaları ve çocuklarının özel durumu ile ilgili olarak doktorundan bilgi almaları, SCD ile ilgili özel durumla baş etmeye katkı sağlar.