Benzer birer yönetim biçimi olan totalitarizm ve otoriterizm arasındaki farkları tanımlamak göründüğü kadar kolay değildir. Tüm ülkelerin hükümetleri, resmi bir forma sahiptir. Bununla birlikte bir ülkenin kendi hükümet şekliyle ilgili açıklaması çoğunlukla doğru olmaz. Tarihten bir örnek verelim; Sovyetler Birliği demokrasi ile yönetildiğini iddia etmiş olmasına rağmen hiç kimse SSCB’nin demokrasinin özgürlük, eşitlik ve adalet gibi temel prensiplerine uygun olarak yönetildiğini iddia edemez. Zira seçimlere aday olabilmek için devletin onayı gereken bir ortamda halkın tamamının temsil edilmesi mümkün değildir. Bunun yanı sıra söz konusu olan yönetim biçimi, totalitarizm ve otoriterizm gibi birbiri ile örtüşen yönler barındırdığında tanımlama yapmak daha da zorlaşır.
Totaliterizm Nedir?
Totalitarizm, devletin gücünün sınırsız olduğu, kamusal ve özel yaşamın neredeyse tüm yönleriyle kontrol edildiği yönetim şeklidir. Bu kontrol, tüm siyasi ve finansal konular yanı sıra halkın tutumlarını, ahlak anlayışını hatta inançlarını da kapsar.
Totalitarizm kavramı, 1920’lerde İtalyan faşistler tarafından geliştirilmiştir. Onların totaliterizm kavramına yüklediği olumlu anlamlara karşın çoğu batı uygarlığı, kavramın olumlu çağrışımlarını reddetmiştir ve halen de etmektedir. Bu hükümetlerin ayırt edici yönü, ulusal bir ideolojiyi tüm topluma benimsetmeye çalışmalarıdır.
Totaliter bir rejimde ortaya çıkabilecek özelliklere örnekler:
- Tek bir diktatör tarafından yönetilir.
- Muhalefet partisi yoktur.
- Eğer basın tamamen kontrol altına alınamamışsa sıkı bir sansür uygulanır.
- Sürekli hükumet yanlısı propaganda yapılır.
- Askerlik hizmeti zorunludur.
- Zorunlu nüfus kontrolü uygulamaları yapılabilir.
- Bazı dini ve siyasi gruplar yasaklanabilir.
- Hükumeti eleştirmek yasaktır.
- Gizli polis teşkilatı ve ordu tarafından uygulanan yasaklar vardır.
- En belirgin özelliklerinden biri vatandaşların devletten korkmasıdır. Yönetim, vatandaşların iş birliği yapmalarını sağlamak için “korku” unsurunu kullanır ve korkuları körükler.
- Adolf Hitler, Benito Mussolini ve yaşayanlardan örnek vermek gerekirse Kuzey Kore’yi yöneten Kim Jong-un‘dan söz edebiliriz.
Otoriterizm Nedir?
Otoriter bir devlet, vatandaşlarına sınırlı politik özgürlük tanıyan güçlü bir hükumetle karakterize olur. Politik tüm süreçler ve bireysel özgürlükler herhangi bir anayasaya bağlı olmaksızın hükumet tarafından kontrol edilir.
Yale Üniversitesi Sosyoloji ve Siyaset Bilimi Profesörü Juan José Linz otoriter devletlerin öne çıkan dört özelliğini şöyle sıralamıştır:
- Politik kurumlar, yasama organları, siyasi partiler ve sosyal kurumlar hükumetin kontrolü altındadır, özgürlükleri sınırlandırılmıştır.
- Hükümet uyguladığı yönetim anlayışını, halkın yüz yüze olduğu kolayca fark edilecek büyük sorunlarla başa çıkabilmenin yegâne yolu olarak tanımlar.
- Rejim karşıtı faaliyetler, siyasi rakipler ve sosyal özgürlüklere katı kısıtlamalar uygulanır.
- Yönetim, değişken ve sınırları net olmayan yetkilere sahiptir.
Venezuela’da Hugo Chavez’in, Küba’da Fidel Castro’nun yönetimlerini yerine getiren hükumetler otoriter hükumete örnek verilebilir. Başkan Mao Zedong yönetimindeki Çin Halk Cumhuriyeti, totaliter bir devlet olarak kabul edilirken, günümüzde kişisel özgürlüklerin artması ile otoriter devlet tanımına daha uygun bir hale geldiği söylenebilir.
Totalitarizm ile otoriterizm arasındaki en temel fark:
Totaliter bir devlette, hükümetin insanlar üzerindeki kontrolü neredeyse sınırsızdır. Hükümet, ekonomiyi, politikayı, kültürü ve kamusal alanı tüm yönleri ile kontrol eder. Eğitim, din, sanat ve bilim, hatta ahlak ve üreme hakları, totaliter hükümetler tarafından belirlenir. Otoriter hükumetlerde ise yine tek bir diktatörün veya grubun baskıcı yönetimi söz konusu olduğu halde vatandaşlara sınırlı bir özgürlük alanı tanınır.