Yuva asalağı (kuluçka paraziti) kendi yumurtalarını başka bir yuvaya bırakarak yavrularını başka ebeveynler tarafından büyütülmesini sağlayan hayvanlar için kullanılan bir terimdir. Kuş, balık ve böcek türlerinde görülür.
Bunlar yuva yapmak, yavruları büyütmek gibi işlere vakit ayırmadan, zamanlarını daha fazla besin aramak ve yavrulamak için kullanırlar. Ayrıca yumurtalarını birden fazla yuvaya bırakarak yavruların hayatta kalma ihtimalini güçlendirirler.
Yuva sahibi hayvana konak tür, yuvaya gizlice yumurtalarını bırakana ise parazit tür denir. Bu ikisi arasındaki ilişki, evrimsel bir gelişim mücadelesine dönüşmüştür.
Ördekgillerden biri olan Altıngöz (Bucephala clangula) tür içi bir yuva asalağıdır.
Bir de kendisi hiç yuva kurmayan, yumurtalarını her daim başka yuvalara bırakan kuş cinleri vardır. Başka kuş türlerini konak olarak seçen yuva asalakları arasında guguk kuşu (cuculus canorus) ve inek kuşu sayılabilir.
Tek bir konak türü seçen yuva asalağı olan kuşlarda konak türün yumurtalarına benzeyen yumurta yumurtlamak, evrimsel olarak geliştirilmiş neredeyse evrensel bir adaptasyondur. Guguk kuşu, hangi kuş türünü kendisine konak tür olarak seçerse yumurtalarını o kuş türünün yumurtalarına benzetir.
Örneğin asalak guguk kuşunun (Cuculus canorus) konak olarak seçtiği türlerden biri karabaşlı yalı bülbülüdür (Syliva atricapilla). Aslında bu tür kendi yumurtalarına benzemeyen (mimetik olmayan) tüm yumurtaları yuvasından aşağı atar. Yalı bülbülünün kendisine ait olmayan yumurtaların ancak %36’sını reddettiği, geri kalanını kendi yumurtası sanarak baktığı gözlenmiştir.
Evrimsel Silahlanma Yarışı
Guguk kuşu ile konak türler arasında adeta evrimsel bir silahlanma yarışı vardır. Guguk kuşları yumurtalarını başka türlerin yumurtalarına benzetme konusunda ustalaşırken konak tür de kendi yumurtalarını başka yumurtalardan ayırt etmek konusunda ustalaşmıştır. Bazı konak türlerin gözlerinde tetrakromatik adı verilen bir özellik gelişmiştir. Bu özellik kuşların insan gözünün asla ayırt edemeyeceği bir hassaslıkta kendi yumurtalarını başka kuşların yumurtalarından ayırmalarına imkân verir.