Kıta kavramı ile tanışıklığımız ilkokul sıralarına ya da daha öncesine dayanır. Etrafı denizlerle ve okyanuslarla çevrili olan büyük kara parçasına kıta denildiğini hepimiz biliriz. Ancak konu Dünya’daki kıta sayısına gelince işler karışır. Bu soruyu 7, 6, 5 hatta 4 ya da 8 diye yanıtlayanlar bile vardır. Peki ama neden? Kıta sayısı konusundaki kafa karışıklığının nedeni nedir?
Tanım
Amerikan Jeoloji Enstitüsü tarafından yayınlanan Jeoloji Sözlüğüne göre; etrafındaki sığlık bölgeleri de içine alan büyük kara parçalarına kıta denir.
Diğer kriterler:
- Kara parçası çevrelendiği okyanusun tabanına oranla daha yüksektir.
- Farklı kaya formlarına rastlanır. Örneğin volkanik, metamorfik (başkalaşmış) ve tortul.
- Kıtayı oluşturan kara parçasının yer kabuğu çevrelendikleri okyanusun tabanındaki yer kabuğundan daha kalındır. Örneğin kara parçasının yer kabuğu kalınlığı 29-45 km arasında değişirken, okyanusun altındaki yer kabuğu kalınlığı 6 km civarındadır.
- Açıkça fark edilen sınırları vardır.
En kafa karıştırıcı olan kriter sonucu kriterdir. Bu kriter uzmanların uzlaşmasını zorlaştırmaktadır. Ancak kafa karışıklığının esas nedeni bu alanda küresel bir yönetim organının olmayışıdır.
Kaç Kıta Vardır?
Pek çok ülkede tıpkı ülkemizde olduğu gibi gezegenimizdeki kıta sayısının 7 olduğu öğretilmektedir: Afrika, Antarktika, Asya, Avustralya, Avrupa, Kuzey Amerika ve Güney Amerika.
Ancak yukarıdaki kriterlere göre yorum yapan bazı uzmanlar, 6 kıta olduğunu öne sürerler. Kuzey ve Güney Amerika’yı tek bir kıta olarak kabul eden bu yaklaşım, bazı Avrupa ülkelerinde benimsenmektedir.
Öte yandan aslında Avrupa ile Asya büyük tek bir kara parçasıdır. Bu tek kara parçasının bir değil de iki kıta olarak kabul edilmiş olması jeolojik değil, jeopolitik nedenlere dayanır.
Kıta sayısının 5 olduğunu öne sürenlere göre ise Kuzey ve Güney Amerika tek bir kıtadır ve Antarktika da kıta değildir.
Yakın bir zaman önce yer kabuğunun çatlakları üzerinde yapılan çalışmalar doğrultusunda bazı jeologlar Avustralya’nın doğusunda %94’ü Pasifik Okyanusu’nun suları altında kalmış olan bir ada keşfettiklerini açıkladılar. Zealandia adı verilen kara parçası da kıta olarak kabul edilecek olursa gezegenimizdeki kıta sayısı 8’e çıkmaktadır.
Küresel bir yönetim organı olmadığı için kıta sayısı ile ilgili yorumların çeşitli olması kafa karışıklığının en önemli sebebidir. Ancak bilimsel çevrelerde en çok kabul gören yaklaşım, Dünya üzerinde 7 kıta olduğudur. Bu yüzden genel kabule uygun olarak gezegenimizde 7 kıta olduğunu söylemek ve okullarımızda bunu öğretmek yanlış değildir.