Bütün primatlarda olduğu gibi insanın da el parmaklarının tırnakla desteklenmiş geniş uçları vardır. Bu makalede pençenin düzleşmiş bir formunu andıran tırnağın, evrimsel gelişimdeki rolü, vücudumuzun tırnağı neden ve nasıl ürettiği, kesilince neden acımadığı gibi ilginç detaylar özetlenmiştir.
Tırnak neden oluşur?
Tırnaklar keratin denilen yarı saydam bir proteinden yapılır. Bu aynı zamanda saçlarımızın üretildiği proteindir. At, inek, zebra gibi hayvanlarda olan toynaklar da aynı proteinden üretilir. Uzun, sert bölümüne (oje sürülen bölüm) tırnak gövdesi (nail plate) denir. Şeklini belirleyen altındaki kemiğin yapısıdır. Birkaç kat ölü sıkıştırılmış hücre tabakası tırnağı sağlam, sert ve buna rağmen esnek kılar. Tırnak deriden çıktığında hücreler gerçekten ölür, tırnağımızı kestiğimizde acımamasının nedeni de budur. Aynı durum saçlarımız için de geçerlidir.
Neden tırnaklarımız var?
Tırnaklar pençe ve toynağa çok benzer. İnsanların da dahil olduğu tüm primat ailesi üyelerinin geniş parmak uçları vardır ve bu parmaklar tırnaklarla desteklenmiştir. Maymun, şempanze, lemur gibi günlerini ağaçlara tırmanarak, daldan dala atlayarak geçiren hayvanların bunu rahatlıkla yapabilmek için geniş parmak uçlarına ve tırnaklara ihtiyacı vardır. Geniş parmak uçlarının üzerinin tırnakla kaplı olması parmağın korunması konusunda önemli bir avantajdır. Ayrıca tırnak, kazıma ve kazma gibi işlere katkı sağlar.
Tırnak yerine pençesi olan hayvanlar ise pençelerini avlanmak, kazmak, kendilerini savunmak hatta tıpkı primatlar gibi ağaçlara tutunmak için kullanırlar. Bu da tırnak ve pençenin aslında aynı amaca hizmet ettiğini gösterir.
Homo Sapiens 2,5 milyon yıl önce taş aletler kullanmaya başladığında parmak uçları atalarından daha geniş bir şekil almaya başlamıştır. Binlerce yıllık evrim sürecinde prehistorik insanların tırnakları daha küçük ve daha estetik bir görünüşe sahip olmuştur.
El ve ayak tırnakları ne işe yarar?
- Birinci amacı parmaklara kalkan olmaktır. Tırnak, parmak ucu kemiklerini (distal falanksı) ve çevresindeki yumuşak dokuları yaralanmalardan korur.
- Parmak, bir nesneye dokunduğunda tırnak parmağı destekleyerek parmağın etli kısmının duyarlılığını artırır.
- Bazı kesme, koparma, kazıma ve kavrama eylemlerine katkı sağlar.
- Kaşıma işlevi de yabana atılamaz.
- Ayak tırnakları ise sert yapısı sayesinde parmak uçlarındaki damar ve kas ağlarını korurlar.
- Sağlık göstergesidir. Tırnaklar yaklaşmakta olan bir hastalığın belirtilerini gösterebilir. Bazı hastalıkların teşhisinde önemli bir işaret olarak kabul edildiklerinden doktorlar hastaların tırnaklarını muayene ederler. Susuz kalma ya da hastanın şokta olma durumu tırnaklardan anlaşılabilir. Üzerine baskı uygulandıktan sonra orijinal pembe rengine hızla dönmemesi de hipovoleminin yani kan miktarının azalmasının bir göstergesidir.