İnsanlığın devrim yaratan icatlarının başında, kâğıdın icadı gelir. Bu sayede keşfedilen bilgiler, tahta ve taş oymacılığı ile kaydedilmekten kurtulmuş ve yaygınlaşmıştır. Bu icat, insanoğlunun bilgisinin kapsamını öylesine genişletmiştir ki ticari detaylardan günlük hayatın olaylarına kadar doğanın ve yaşamın fısıldadığı tüm öyküler, dinlemeye istekli insanlar için ölümsüzleşmiştir.
Kâğıdın ilk kez kimin tarafından icat edildiğini bilmesek de Çin’de icat edildiğini biliyoruz. Hem de Çin’in olağanüstü geniş ticaret ağının kurulmasından birkaç yüzyıl önce.
Ağaçlar
Kuşkusuz herkes, kâğıdın ağaçtan yapıldığı bilir. Ancak ilginç olan kâğıdın, ağacın ince ve esnek yapraklarından değil, sert ve sağlam kütüklerinden yapılmasıdır.
Çinlilerin ilk kâğıt üretimi basit birkaç adımdan oluşuyordu: Ağaç tomruklarının sert kabuklarını soyuyor; elde ettikleri tahta silindirleri birkaç santimetre küp parçalar halinde doğruyor; kaynayan suda haşlayarak talaşlardan kurtarıyor ve böylece kâğıt hamurunu elde ediyorlardı. Sertliğinden kurtulmuş hamuru, ince kalıpların içine koyarak kurutuyor ve ince dikdörtgen kâğıt tabakaları elde ediyorlardı.
Bu ilkel teknoloji ile üretilen ilk kâğıt tabakaları, kalın ve kaba bir formdaydı. Üstelik bitki dokularındaki organik bir polimer olan lignin nedeniyle kâğıt tabakaları zamanla sararıyordu. Teknoloji geliştikçe daha rafine kâğıtlar üretilebileceği anlaşıldı. Bu sayede kaliteli kadifemsi yumuşaklıktaki kâğıt tabakaları üretilmeye başlandı aynı zamanda kağıdın sararması da önlendi.
Kâğıt Fabrikası
Bugün kâğıt yapma teknolojimiz, Çinlilerin yüzyıllar önce yaptığından son derece farklıdır. Modern teknoloji ile kâğıt üretimi giderek daha verimli bir hale de gelmiştir. Geliştirdiğimiz birtakım kimyasallar ile kâğıdın dokusunu, arzularımız doğrultusunda geliştirme imkanı da bulduk.
Günümüzde öncelikle tomrukların kabukları tambur şeklinde bir makine tarafından soyulur. Ardından tomruklar 2,5 cm’lik küpler halinde doğranarak bitki lifleri istenmeyen ligninden ayırılması için bir asit çözeltisinde kaynatılır. Bu işlem sonuncunda elde edilen kâğıt hamurunda sadece bitki lifleri kalmış olur. Daha sonra hamur suyla yıkanarak lignin atıklarından da arındırılır. Kâğıda beyaz rengi veren de bu işlemdir.
Bu nedenle su, üretim sürecinin önemli bir maddesidir. 1 kg kâğıt üretebilmek için 100 litre su kullanılır. Suyun daha az sarf edilmesi için çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Bugün kullanılan suyun %90’ı dönüştürülerek yeniden kullanılmaktadır. Kullanılan ağaç yongalarının büyük bir bölümü, kereste fabrikalarının atık ürünleridir. Çevreye zarar vermemek için hamuru ağartmak için kullanılan kimyasal maddelerin klor içermemesine özen gösterilir.
Daha sonra hamurun içindeki liflerin düzleştirilmesi için özel olarak geliştirilmiş bıçaklar kullanılır. Bu işlem aynı zamanda lifleri daha küçük parçalara ayırarak liflerin birbirine daha iyi yapışmasını sağlar. Bu sayede kâğıdın yapısı sağlamlaşır. Üreticiler aynı zamanda yoğunluğunu ve matlığı artırmak için hamura kalsiyum karbonat ekler. Tercihe göre kâğıdı renklendirmek için nişasta (veya boya) ve optik parlatıcılar kullanılır.
Bütün bu işlemler tamamlandıktan sonra hamur, kurumaya hazır hale gelmiş olur. Kâğıt fabrikalarının kalbi sayılan makinelerde kurutma işlemi yapılır. Kâğıt makinesi eş zamanlı olarak birçok iş yapan küçük makinelerin bir araya gelmesinden oluşur. Hamur, dönen teller ve kayışlar arasındaki dar boşluktan geçerek kurutulur. Hamurdan ayrılan su, oluklarla dışarı taşınırken, uygulanan basınç ve ısı kâğıda son halini verir. Böylece makinenin diğer ucundan kâğıt tabakları çıkmaya başlar. Ancak yine de bir miktar nem kalır. Bu nemin kurutulması için de kızılötesi radyasyon uygulanır.
Son olarak kâğıt, uzmanlar tarafından titizlikle incelenir. Herhangi bir sorun olup olmadığı tespit edilir. Eğer bir sorun varsa gerekli işlemler tekrarlanır. Üretilen kâğıt tabakaları 80 km uzunluğunda ve 9 metre genişliğinde olabilir. Bir tek kâğıt rulosu 120 ton son ağırlığında olabilir. Ancak piyasanın ihtiyacına uygun olarak, daha küçük uzunluklara bölünmüş olarak fabrikadan çıkar.
Kâğıt hamurundan ihtiyaca uygun olarak farklı kimyasallar kullanılarak, kitap kâğıdından bebek bezine kadar geniş bir yelpazede birçok kâğıt türü üretilebilir. İşte yaşamımızın her alanında kullandığımız kâğıtların böylesine zorlu bir üretim süreci vardır.