Çocukluğumda hiç kar görmemiş biri olarak, ilk defa bir kar tanesi gördüğümde kar tanesinin olağanüstü şekli karşısında yaşadığım şaşkınlığı ve coşkuyu hiç unutmam. Kar taneleri olağanüstü şekilleri ile edebiyat, resim, şiir gibi pek çok sanat alanında insanlara ilham vermiştir. Peki kar yağışına yol açan süreçler nelerdir? Neden bazı yerlerde ortaya çıkar da bazı bölgelerde hiç görülmez?
Kar Yağışının Bilimsel Açıklaması
Bildiğiniz gibi güneş ısısı nedeni ile yeryüzündeki nehir, göl vb. kaynaklardaki su, sürekli olarak buharlaşarak atmosfere yükselir. Su buharı, atmosferik havanın yoğunluğundan daha hafiftir ve bu sayede yükselerek bulutları oluşturur. Öte yandan havanın su taşıma kapasitesi ısı ile ilişkilidir, havanın ısısı arttıkça taşıyabildiği su miktarı da artar. Buharlaşan su, belirli bir yüksekliğe ulaştığında ortamın soğumasına bağlı olarak daha fazla nem taşıyamayacağı, süper yoğun denilen bir duruma ulaşır. İşte tam bu durumdayken gaz halindeki su, havadaki toz parçacıları üzerinde yoğunlaşır. Ardından da donarak kar parçacıklarını oluşturur. Bu parçacıklar kar kristallerini oluşturmak için birleşirler. Minik pamuk parçalarına benzer bir şekilde yere doğru süzülen kar taneleri, kar kristallerinin birleşmesine bağlı olarak çok farklı şekiller oluştururlar. Altıgen, yıldız, çiçek ve iğnecik vb. pek çok farklı adla anılan biçimler meydana getirirler.
Böylece deniz seviyesinden yeterince yüksek olan kesimlerde yağış, yere kar olarak inerek tıpkı beyaz bir battaniye gibi yeryüzünü örter. Yere henüz düşen kar, yeryüzüne yansıyan Güneş ışığının %90’ından fazlasının yansımasına yol açar.
Kar Yağışına Neden Olan Temel Unsurlar
Kar yağışının ortaya çıkmasının iki temel unsur belirler:
- Bölgenin deniz seviyesinden yüksekliği: Bölgenin deniz seviyesinden yüksekliği ne kadar fazlaysa kar yağışı o kadar sık görülür.
- Bölgenin Ekvator’dan uzaklığı: Bölge ekvatordan ne kadar uzaksa kar yaşışı o kadar sık görülür.
Aslında atmosferde oluşan büyük miktardaki karın çok küçük bir bölümü dağlara düşer. Dağlar dışındaki bölgelere düşen kar taneleri, genellikle yeryüzüne yaklaştıkça eridiğinden yere yağmur olarak iner. Yüksek dağ zirvelerinin bembeyaz olma nedeni budur.
Göl Etkisi Karı
Kar yağışı genellikle dağlık engebeli bölgelerde görünmesine karşın başka bazı coğrafi özellikler de kar yağışına neden olabilir. Bunlardan biri göl etkisi karı (deniz ya da körfez etkisi de denir) diye tabir edilen yağış türüdür.
Soğuk ve kuru bir hava akımı gölün üzerine geldiğinde, nem toplamaya başlar ve sıcaklığında görece bir yükselme meydana gelir. Isınma yükselmeye yol açarken yükselmenin etkisi ile yeniden soğuma meydana gelir. Böylece bulutlar oluşur. Bulutlar süper yoğun hale geldiklerinde ise kar yağışı ortaya çıkar. Amerika ve Avrupa’da bazı büyük göllerde bu tür yağışlar sıklıkla görülür.
Kar Yağışının Ekosisteme Etkisi
Ekosistemin işlemesinde kar yağışının olağanüstü önemli bir etkisi vardır. Kış boyunca yağan kar, yavaş yavaş eriyerek hem yer altındaki hem de yüzeydeki su kaynaklarını besler. Bu sayede tarım ve kamusal su ihtiyaçları karşılanır. Yani su kaynaklarının yenilenmesi için ihtiyacımız olan yağış türü kardır.
Bunun yanı sıra hayvanların ve bitkilerin soğuktan korunmasını sağlar. Karın içinde hava olduğu için kar tıpkı ılık bir battaniye gibi bitkileri ve kış uykusuna yatan hayvanları donmaktan korur. Sağladığı izolasyon sayesinde besin stoklarının muhafaza edilmesini sağlar. Hatta çok soğuk bölgelerde insanlar, evlerini kar kullanarak yaparlar çünkü çok ilginç bir şekilde kar, soğuktan korunma konusunda oldukça elverişli bir malzemedir.