Sokrates’in “Tek bir şey biliyorum, o da hiçbir şey bilmediğimdir.” veya William Shakespeare’in “Aptal kendini bilge sanır ancak akıllı biri kendisinin aptal olduğunu bilebilir.” gibi ünlü birçok düşünürce dile getirilmiş bir gerçeği, bilimsel olarak araştıran David Dunning ve Justin Kruger, yaptıkları deneyler ve konu hakkında kaleme aldıkları, “Yetersizliğini farkında olmama: Öz değerlendirme yanılgısını tespit etmenin güçlükleri” isimli makaleleri ile 2000 yılında psikoloji dalında lg Nobel ödülü almışlardır.
Dunning-Kruger Etkisi Nedir?
Bu fenomen, bilişsel ön yargının bir formu olan üstünlük yanılgısı olarak ilk kez, iki bilim insanına Nobel ödülü kazandıran makalede kullanılmıştır. Makalede, bilişsel ön yargının kanıtı olarak, 1995 yılında gerçekleşmiş bir banka soygunu örnek verilir: Soyguncu, yakalandığında, güvenlik kameralarından kimliğinin tespit edilmiş olmasına çok şaşırmıştır. Çünkü limon suyu ile yüzünü yıkadığında, kameraların yüzünü görünmez hale getireceğine inanmaktadır. Soyguncunun bilişsel ön yargısı(yanlış inancı) limon suyunun kimyasal özelliklerinin, limon suyunu görünmezlik mürekkebine dönüştüreceği şeklindedir.
İki bilim insanı, konu ile ilgili hipotezlerini birçok deneysel çalışma ile test etmiştir.Sahip olunan yetenek düzeyi ile öz-değerlendirmenin gerçekliğe ne kadar yakın olduğu arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmayı hedefleyen bu deneylerin sonucunda; en yetersiz sonuçları alan deneklerin, kendileri hakkında yaptıkları değerlendirmede, büyük bir yanılgı içinde oldukları, kendilerini olduklarından çok daha yetenekli ve bilgili gördükleri anlaşılmıştır. Yani aslında, testlerden en başarısız sonuçları alanlar, kendilerini değerlendirme konusunda da en başarısız olanlardır. Zira kendi yeteneklerinin sınırlılığını görmelerini sağlayacak kapasiteden de yoksundurlar.
Çalışmanın sonuçları özetle;
- Yetkinliği en düşük olan denekler, kendilerini olduklarından çok daha yetenekli ve bilgili görmektedirler.
- Yetkinlik düzeyi en düşük olan kişiler, gruptaki yetkin kişilerin kimler olduğunu fark edememektedirler.
- Yetkinlik düzeyi en düşük olan kişiler, kendilerindeki yetersizliğin boyutunu fark edememektedirler.
İyi haber!
- Yetkinlik düzeyi düşük olan insanlar eğitilirlerse, bu sendromdan kurtulabilirler.
Çalışmanın kültürlere odaklanması
Dunning–Kruger etkisi ile ilgili çalışmalar Amerikalı denekler üzerinde yapılmıştır. Ancak Orta Asya’lı deneklerde farklı sosyal dinamikler söz konusudur. Örneğin Doğu Asya’da kişiler kendi yeteneklerini küçümseme eğimi gösterirler çünkü başarısızlık, kendilerini geliştirme fırsatı olarak görülür.
Diğer
- “Cehalet, genellikle bilgi sahibi olmaktan daha çok öz güvene sebep olur.” Charles Darwin
- “Dünyanın sorunu, akıllılar hep kuşku içindeyken aptalların küstahça kendilerinden emin olmalarıdır.” Bertrand Russell
Kaynaklar: