Beyin ve alkol
Alkol beynimizi etkileyerek farklı deneyimler yaşamamıza neden olur. Birçok kişi daha neşeli olduğunu söylerken bazıları daha huzurlu hissettiğini bildirir. Deneyimler farklı olsa da içki içmenin hemen herkeste “mutluluk” hissine yol açtığını söyleyebiliriz.
Mutlu hissetmenin nedeni nedir?
Alkollü içecekler tüketmek merkezi sinir sistemini baskılar. Başka bir deyişle sinir sisteminin yatışmasını ve sakinleşmesini sağlar. Sinir hücrelerini baskılayarak normalde verdiğimiz tepkilerin etkinliğini azaltarak bir anlamda gevşemeye ve uyuşmaya neden olur.
Alkol tüketimi gamma-aminobütirik asitin (GABA) etkisini artırır ve glutamat’ın etkisini kısıtlar. Daha basit bir şekilde söylemeye çalışırsak, alkol tüketimi sinir hücreleri arasındaki iletişimden sorumlu inhibitör transmitterlerin etkisini artırırken, uyarıcı transmitterlerin etkisini azaltır. Sonuç olarak bilişsel ve motor beceriler alkol tüketimi nedeni ile yavaşlar.
(Gaba, beynimizde en çok bulunan inhibitör nörotransmitterdir. Beynin birçok bölgesinde iyon kanallarını açarak nöronlarda elektriksel faaliyetin oluşmasını sağlar.)
Neden sarhoş olduğumuzda daha çok içmek isteriz?
Bu fenomenin ardında birkaç neden vardır. Bunlardan biri GABA reseptör agonizmi adı verilen bir mekanizma ile ilişkilidir. GABA bir reseptöre bağlanarak biyolojik bir tepkiye yol açar. Bu biyolojik tepki, beynimizde her şeyin yolunda gittiği izlenimine yol açarken aslında normalde olduğundan daha az ilişkilendirme ve çıkarım yapmamıza neden olur. Örneğin normal halimizle (yani alkol almamış) araba kullanırken kırmızı ışığın yandığını gördüğümüzde aynı anda arabanın hızını kontrol eder, durmamız gereken noktaya ne kadar mesafe kaldığını, ne zaman frene basmamız gerektiğini hesaplar, arkadan yaklaşmakta olan hızlı bir araç var mı diye kontrol ederiz. Bu sayede de güvenli bir şekilde kırmızı ışıkta durabiliriz. Ancak sarhoş olduğumuzda, GABA siteleri alkol ile aşırı uyarıldığından, beynimiz normalden farklı çalışır. Kırmızı ışığın yandığını görebiliriz ama hızı kontrol etmeyi unuturuz. Ya da hızı kontrol ederiz ama bu defa da arkadan hızla gelen bir araba var mı diye bakmayı unuturuz.
Yani alkol, yapmakta olduğumuz şeye aşırı şekilde odaklanmamıza ve onun dışındaki her şeye karşı daha kapalı bir duruma gelmemize neden olur. İşte adamakıllı sarhoş olduğumuzda ortaya çıkan GABA reseptör agonizmi, içki içmeye aşırı şekilde odaklanarak içki dışındaki şeylere karşı ilgimizin azalmasına ve bu nedenle daha fazla içki içme arzusunun ortaya çıkmasına neden olur.
Dopamin and Serotonin
Alkol tüketimi aynı zamanda dopamin ve serotonin salgılanmasına yol açar. Hatta çok az bir miktarda alkol bile dopamin salgılanması için yeterlidir. Dopamin beynin ödül merkezinin (nucleus accumbens region) tetiklenerek haz duygusunun ortaya çıkmasını sağlar. Serotonin ise mutluluk homonu olarak bilinir.
Alkol tüketimine bağlı olarak beynin farklı bölgelerinde birçok nörotransmitter bir araya gelerek eğlenceli geçirmemizi sağlar. Ortaya çıkan bu sonuç alkol tüketimine devam etmemiz konusunda güçlü bir motivasyon yaratır.
Bütün bunların ötesinde alkol tüketimine devam etme arzusunun hoş duygular hissetme beklentisi ile ilişkili olduğunu söyleyebiliriz. Alkol tüketiminin olumlu sosyal etkisi, çekingenliğin azalmasına yol açması, içki içme arzusuna büyük katkı sağlayan diğer unsurlar arasında sayılabilir.