İnternet her türlü ilgi alanına yönelik on binlerce dijital içeriğe ulaşmamızı mümkün kılınca çoğumuz ilgi alanlarımıza yönelik içerik sağlayan kişi ve kurumları takip eder olduk. Bu bolluk bilhassa ses kayıtlarının hızlandırılarak dinlenmesi gibi bir eğilimin doğmasına neden oldu. Hatta bazı internet fenomenleri performans kayıtlarının hızlandırılmış versiyonlarını yayınlamayı tercih ediyorlar. Bunlardan birini dinlediyseniz ya da bizzat kendiniz de bazı kayıtları hızlandırmayı tercih ediyorsanız çok iyi bilirsiniz ki hızlandırma sesin tizleşmesine yol açar.
Bunun neden böyle olduğunu açıklayabilmek için öncelikle ses dalgaları ile ilgili bazı bilgileri vermemiz gerekir.
Ses dalgası nedir?
Hemen herkes, sesin aslında bir dalga olduğunu duymuştur peki ama “dalga” ne demektir?
En basit ifadesi ile dalga, enerjinin kütlesel akış gerektirmeden transfer edilmesidir. Dalgalar genel olarak iki sınıfa ayrılırlar: Pulse dalgası ve periyodik dalga. (Bununla birlikte dalgaların yayıldıkları alanın enine ve boyuna olması bakımında da sınıflandırıldığını aklımızın bir kenarında tutalım.)
Pulse dalgası tek bir vuruştan ibaretken periyodik dalga sürekli bir salınım hareketi içindedir. Tahmin edebileceğiniz gibi ses dalgası periyodik bir dalgadır. Bununla birlikte uzunlamasına dalgalar kategorisine girerler, çünkü sesin içinden geçtiği ortamda bulunan parçacıklar, ses dalgasının hareketi doğrultusunda salınım yaparlar.
Bu nedenle ses, aslında havada titreşimlerden oluşan bir dalgadır (veya dalgaların bir kombinasyonu). Örneğin; mikrofon gibi bir kaynaktan ses çıktığında hava moleküllerini titreştirir. Her bir molekül yanındaki molekülün titreşmesini sağlar ve titreşimler dizisi kulağımıza vardığında mikrofondan çıkan sesi duymuş oluruz.
Ses dalgasının frekansı
Frekans Hertz cinsinden ölçülür. Eğer bir ses dalgasının frekansı 1 Hz ise saniyede bir döngüden, 10 Hz ise saniyede on döngüden oluştuğunu söyleyebiliriz.
Frekans ve Perde
Frekans sesin çok önemli bir özelliğidir. Anlamlı bir ses elde edebilmek için frekansın çok iyi kontrol edilmesi gerekir. Ses dalgasının frekansı da “perde”yi belirler. Perde ses dalgasının algısal bir özelliğidir. Tiz ve pes aralığında değerlendirilir. Örneğin kadınların sesi erkeklerin sesinden daha tizdir yani daha yüksek perdelidir. Özetle; ses dalgasının perdesi yükseldikçe ses tizleşir, perdesi düştükçe ses pesleşir.
Ses dalgaları ile ilgili bu temel bilgiler ışığında, başlangıçta sorduğumuz soruyu yanıtlayabiliriz:
Ses kaydını hızlandırmak, frekansın artmasına yani titreşimin sıklaşmasına yol açar. Titreşim sıklaşınca perde yükselir böylece algıladığımız ses tizleşmiş olur. Ses kayıtlarının hızlandırılmasının kulak tırmalayıcı seslere yol açma nedeni işte budur.