Dogmatizmin tam tersi olan skeptisizim, hiçbir bilgiyi mutlak bilgi olarak kabul etmeyen, eleştirel düşünceyi temel yaklaşım olarak benimseyen, hem gerçeğin aranmasını hem de gerçeğin aranma metotlarını sürekli olarak geliştirmeyi hedefleyen felsefi bir akımdır.
Skeptisizim(septisizim yada şüphecilik de denir) öne sürülen bir iddianın, doğruluğunu tespit etmek için, sistematik olarak doğru soruları sorma çabası olarak da tanımlanır.
Evrim sürecinde insan beyni mümkün olduğunca doğru ve aynı zamanda hızlı karar almak üzere gelişmiştir. Hızlı ve etkin kararlar alabilmek için beynimiz çeşitli kısa yollar geliştirir. Bu kısa yollar birçok işe yararken, yanılgılara da yol açar. Kuşkusuz hepimiz zaman zaman varsayımlarla hareket etmek, yeterli veri yokken çıkarımlarda bulunmak zorunda kalıyoruz. Ve yahut veri toplarken, sıklıkla teyit ön yargısı tuzağına düşüyoruz. Bu ve bunun gibi tuzaklardan kurtulabilmek için, insanın kendi algısının, hafızasının sınırlarını irdelemesi gerekir. Acaba nasıl düşünürsem en efektif şekilde düşünebilirim? Ön yargılarım nelerdir? Eğilimlerim nelerdir? Beynimin kısa yolları nelerdir? Kısa yollarım yüzünden düşebileceğim yanılgılar nelerdir? Yanılgılarımdan nasıl kurtulabilirim? vb sorularla, insanın kendi algı mekanizmalarını anlayıp, zayıf taraflarını tespit etmesi ve vardığı yargıları bu tespitler ışığında, yeniden değerlendirmesi gerekir.
Nasıl ki piyano çalmak için kulak yeterli değilse, düşünmek için de beyin yeterli değildir. Nasıl ki piyano çalabilen herkes, Fazıl Say gibi çalamıyor sa, düşünebiliyoruz diye Carl Sagan olamayız. Her ikisini de daha iyi yapabilmek için, belli bir metodoloji ile çalışmak gerekir.
Felsefe tarihi boyunca birçok temsilcisi olan düşünce akımını okullaştıran ilk filozof Pyrrhon olmuştur. Günümüzde gerçeğin peşinde koşan, eleştirel düşünme alışkanlığını artırma gayretinde olan, bir iddia ile karşılaştığında, ‘bu kesin doğrudur yada kesin yanlıştır’, diye bir hükümde bulunmayan, veriler karşısında fikrini değiştirebilen, alçak gönüllü ve açık fikirli kişilere skeptik diyoruz.
Kaynaklar
1. Ahmet Aslan, “İlkçağ Felsefe Tarihi”
2. Wikipedia, “Skepticism.” (Alıntılanma: 12.04.2017)
3. Alfred Weber, “Felsefe Tarihi”