İskambil kağıtlarının olağanüstü zengin ve gizemli bir tarihi vardır. Ortaya çıktıkları günden bu yana, popüler sanatın, ve geleneğin muhteşem bir yansıması olmuşlardır. Haklarında kesin olan bilgilerin yanı sıra, kanıtı olmadığı için gizemini devam ettiren birçok ilginç teori vardır. Özellikle kullanılan figürler ve grafikler bazı tarihi kişi, olay ve fikirler ile ilişkilendirilir.
İskambil kağıdının ilk olarak Çin’de ortaya çıktığı düşünülüyor. Kağıt gibi dayanıksız bir malzemeden üretildiği için, o günlerden günümüze ulaşan örnekler yok. Ancak Avrupa’ya 14. yy.’da geldiğini kesin olarak biliyoruz.
En yaygın kanı, Çin’den Hindistan ve Pers topraklarına, oradan da Mısıra geçtiği yönündedir. Mısır’dan öncelikle İber yarımadası ve İtalya’ya oradan da bütün Avrupa’ya yayılmıştır. Yani Avrupa’yı iskambil kağıtları ile tanıştıran Müslümanlar olmuştur. İlk zamanlarda el yapımı olduğu için, sadece zengin kesimde yaygınlaşmış, ardından tahta kalıpların kullanılmaya başlamasıyla, geniş kitlelere ulaşmıştır.
Yüzyıllar boyunca çok farklı şekil ve boyutlarda üretilen İskambil kağıtları, üretildikleri kültürün izlerini; etnik ve ulusal motiflerini yansıtan ögeler taşır.
Oyun yanı sıra kumar, eğitim, büyücülük (ruh çağırma vb.) fal bakma, politik mesaj iletme vb. amaçlar için kullanılmıştır.
İskambil kağıtlarının grafik dizaynı ve yaratıcı sanatsal özellikleri bazen gözden kaçmış olsa da geçmiş ve bugün arasında nelerin değiştiğini görmemizi sağlaması bakımından oldukça ilginçtir.
İskambil kağıtlarının temsil ettiği sosyal sınıflar ve krallar;
- Kupa, kalkanı andıran şekliyle asilleri ve kiliseyi,
- Maça, mızrağın ucunu andıran şekliyle askerliği ve orduyu
- Karo, kiremiti andıran şekliyle orta sınıfı
- Sinek ise yoncayı andıran şekliyle köylü sınıfını temsil ettiği düşünülüyor.
- Destede yer alan 4 papazın, tarihte öne çıkmış kralları temsil ettiği yönünde çok yaygın olmasına rağmen geçerli kanıtı bulunmayan bir iddia vardır: Buna göre, Kupa Papaz, Kral Şarlken’i, Sinek Papaz, Büyük İskender’i, Karo Papaz Jullius Cesar’ı temsil etmektedir.
Yayılma ve Gelişme
İskambil kağıdı, güney Avrupa’ya gelir gelmez, çok hızlı bir şekilde bütün Avrupa’ya yayılmıştır. Ebatlarının küçük olması yayılmasını kolaylaştırmıştır. İngiltere’ye, Fransız askerlerin ceplerinde geldiği düşünülmektedir. Amerika da iskambil kağıdıyla, yeni dünyanın keşfiyle, yine askerler aracılığı ile tanışmıştır.
Erken dönem destelerinde, ‘Kız’ kartı yoktu, hala İtalya’da, İspanya’da ve Almanya’da “Kız” olmayan 3 erkek karakterli iskambil desteleri bulunmaktadır. Fransız iskambil destelerinde ise ülkemizde olduğu gibi “Kız” kartı olmayan destelere rastlanmaz.
Gizli topluluklar ve gizli anlamlar
İskambil kağıtlarında, birtakım işaretler gizlendiği konusunda iddialar vardır: Popüler teorilerden birinde, dünyanın doğal düzeni ile ilişkilendirme yapılmıştır. Destede, 4 farklı grup olması 4 mevsimi, 52 kart olması yılın haftalarını ve her grubun 13 karttan oluşması ayın döngüsünü sembolize ettiği iddia edilir.
Bazı teorisyenler de iskambil kağıtlarının özgür masonların gizli mesajlarını barındırdığını iddia eder. Örneğin kupa valenin elinde tuttuğu akasya filizinin, Masonik ritüellerin bir parçası olmasına işaret edilir. Kız’ın elinde tuttuğu gül de özgür mason sembollerinden biridir. Avrupa’ya Mısırlılar tarafından getirilmesi ve Mısır’da çok geniş bir mason locasının olması savı güçlendirir.
İskambil kağıdını çekici ve popüler kılan özellikler
- İskambil kağıdı hem çok basit hem de çok komplekstir. Çok basit oyunlar oynanabileceği gibi, çok zor oyunlar da oynanabilir.
- Küçük ve sevimlidir, her yere rahatça taşınabilir, renklidir.
- İnsanlar gerçeklere dair sırları olmasından hoşlanır. Oyunlarında, elimizi sadece kendimiz bilir ve bunu gizli tutarız.
- İnsanların çok hoşlandığı romantik çağrışımları vardır. (Özellikle kağıt falında bu özellik öne çıkar)
- Eşli kart oyunları oynamak mümkündür. Bir arkadaşınla iş birliği yaparak, rakibinle savaşmak, takım oyunu zevkinin yaşanmasını sağlar.
- İllüzyonistler tarafından kullanılan popüler malzemelerden biridir. Halk arasında da benzer kağıt hilesi oyunları oynanır.
- Sosyalleşmeyi artırır.
- Çok amaçlı kullanılabilir.
Kaynaklar:
- http://www.wopc.co.uk/history-portal (alıntı tarihi 13.04.2017)
- Wikipedia (alıntı tarihi 13.04.2017)
- http://houseofplayingcards.com/playing-card-history (alıntı tarihi 13.04.2017)