Şu ana kadar uzaya çıkan insan sayısı 550’yi geçmemiş olmasına karşın bugün milyonlarca insan, uzaya gitmenin nasıl bir şey olacağını merak ediyor. Turistik uzay yolculuklarının söz edilmeye başlamasıyla insan, uzayda yaşamın nasıl olacağı yanı sıra uzayda ölümün nasıl olacağını da merak etmeye başladı. Bir insan uzayda ölecek olursa vücuduna ne olur? Donar mı, çürür mü, patlar mı yoksa bozulmadan kalır mı?
Kısa Cevap: Ölüm koşullarınıza bağlı olarak vücut donabilir, kuruyabilir, yavaşça çürüyebilir, normal çürüyebilir vb. Yani uzayda bir ölüm olayının gerçekleşmesi durumunda kalanların (eğer mümkünse) tıpkı Dünya’da olduğu gibi cenaze ile ilgilenmeleri gerekir.
Uzayda ölmek
Uzayda ölmenin nasıl olabileceğini analiz etmek için en basit senaryodan başlayalım. Diyelim ki uzay aracından dışarı atıldık. Ölmeden önce yaklaşık 15 saniye ile 2 dakika arasında bir süremiz olur. Bu süre zarfında hava basıncının olmaması nedeni ile vücudumuzdaki su kabarmaya başlar. Nefesinizi tutacak olursak akciğerlerdeki hava genişleyerek, akciğerlerin yırtılmasına neden olur. Akciğerlerin yırtılması demek hızlıca ölmek demektir. Hemen ardından kozmik radyasyona maruz kalmanın etkileri başlar. Ancak ölüm muhtemelen boğulma nedeni ile gerçekleşir.
Diyelim ki ölüm gerçekleşti, bu durumda vücudumuza neler olur?
Eğer dünyada olsaydık havadaki bakteriler derhal vücudumuzun ayrışma sürecini başlatırdı ancak uzayda oksidasyon yoktur. Bu yüzden ayrışma da söz konusu olmaz. Dünyada vücudun ayrışmadan (çürümeden) korunabilmesi için dondurulması ya da mumyalanması gerekir. Çünkü bu iki işlem vücudun tüm fonksiyonlarını durdurur. Oysa uzayda, donma (eğer bir ısı kaynağı söz konusu değilse) ve mumyalanma (vücudun bütün sıvılarını kaybetmesi) doğal olarak gerçekleşir. Sonuçta beden başka bir kuvvetle karşılaşmadığı (çarpışma, kütle çekim kuvveti vb.) sürece uzay boşluğunda kalabilir.
Ancak ölen kişi bir uzay giysisi içindeyse, durum biraz farklıdır. Çünkü uzay giysisi içinde hem hava hem de ısı vardır. Bu yüzden uzay giysisi içinde ölmenin Dünya’da ölmekten pek bir farkı yoktur. Bakteriler uzay giysisi içindeki oksijeni tüketerek ayrışma (çürüme) sürecini başlatırlar. Oksijen bittikten sonra bakteriler anaerobik süreçlerle varlıklarını sürdürürler. Yani bakteriler solunumlarını fermantasyona çevirirler. Eğer sürekli bir ısıya maruz kalma durumu söz konusu değilse beden tamamen çürümez.
Uzay giysisi içinde yavaşça çürüyen vücut bir süre sonra radyasyon nedeni ile uzay giysisini parçalamaya başlar. Bunun gerçekleşme süresi değişebilir ama nihayetinde giysi bozulacak ve içerideki basıncın serbest kalması ile hava genişleyecek ve muhtemelen küçük bir patlamaya yol açacaktır.
Uzay aracında ölüm…
Uluslararası Uzay İstasyonu’na gönderilen herkesin sağlık kontrolleri çok iyi yapıldığından ve yalnızca fiziksel sağlığı çok iyi olan kişiler uzay istasyonuna gönderildiğinden, şu ana kadar bir ölüm olayı yaşanmamıştır. Ancak yakın bir gelecekte bunun mutlaka gerçekleşeceğini biliyoruz. Böylesi bir durumda ilk sorun kalan mürettebatın güvenliği olacaktır. Çünkü çürüyen bir vücut uzay gemisinin kapalı ortamında biyolojik bir tehlikedir. Dekompozisyon (çürüme) sürecinde açığa çıkan gazlar, koku ve potansiyel patojenler öldürücü olmayabilirler ama son derece rahatsız edicidirler.
NASA bu tür bir olayla ilgili acil durum planlarını kamuya açık bir şekilde yayınlamamış olsa da bu durumda yapılacaklar ile ilgili planları vardır. Böylesi bir durumda en mantıklı çözüm, bedenin ayrışmasını engelleyecek basınçlı bir boşluk içinde saklanmasıdır. Böylece gazların açığa çıkması engellenebilir. Büyük bir olasılıkla tıpkı denizaltında ölen bir denizcinin bedeninin denizaltının en soğuk yeri olan torpidoların yakınında saklanması gibi uzay gemisinde de ölen kişinin bedeni uzay gemisinin en soğuk yerinde muhafaza edilecektir.
Henüz yaşanmamış olmasına rağmen bunun gerçekleşmesinin sadece an meselesi olduğunu biliyoruz. Kuşkusuz uzayda gerçekleşecek bütün ölümlerde ölen kişinin vücudunun Dünya’ya getirilmesi de söz konusu olamayacaktır. Sonuç olarak uzayda gerçekleşecek ölümlerde ölümün gerçekleştiği duruma özel, farklı prosedürler uygulanacaktır.
Kaynaklar:
- Science Focus
- Wikipedia – Ayrışma
- NASA