1990’lı yılların sonlarında bireyin ve toplulukların gelişimini destekleyen unsurları incelemeyi ve bunları teşvik etmeyi amaçlayan yeni bir psikoloji akımı doğmuştur. Pozitif Psikoloji adı ile anılan bu yeni akım, hümanistik psikoloji hareketinin devamı olarak da kabul edilmektedir.
Konu üzerinde dikkat çekici çalışmalar ortaya koymuş olan Mihaly Csikszentmihalyi, coşkulu mutluluk anlarını incelemiş ve hayatın anlamı olarak addedilen bu anlarda, insan zihninin özel bir “duruma” girdiğini keşfetmiştir. Csikszentmihalyi bu özel duruma “akış” adını vermiştir.
Zihnin Akış Hali
Zihin akış durumuna girdiğinde, adeta başka bir gerçeklik kapısı aralanır. Kişi büyük bir coşku ile yaptığı işe odaklanır, yeteneklerini maksimum düzeyde kullanmaya başlar, yaratıcılığının zirvesine doğru ilerlerken, kendi duyguları da dahil olmak üzere yaptığı iş dışındaki her şeye karşı ilgisini kaybeder. Bu tanımlamaların romantik ve abartılı tanımlamalar olduğunu düşünüyor olabilirsiniz. Ancak Csikszentmihalyi’nin bunun niçin böyle olduğu ile ilgili bilimsel bulgularla desteklenen bir açıklamada bulunmuştur: İnsan zihni saniyede 110 bit bilgi işleyebilir. Coşkulu yaratım süreci söz konusu olduğunda kişinin tüm kapasitesini üzerinde çalıştığı işe vakfetmesi ona kim olduğunu, ne hissettiğini ve hatta aç mı tok mu olduğunu bile unutturabilir. O anda artık onun için sadece yaptığı iş vardır. Onunla bütünleşmiş kendisini akışa bırakmıştır. Birçoğumuz akış durumunu bilinçsiz olarak deneyimleriz.
Akış durumunu bilinçli olarak yaşayan sanatçıları, sporcuları, bilim insanlarını vb. yanı sıra tesadüfen deneyimlemiş olan kişileri de kapsayan araştırmaları sonucunda Csikszentmihalyi, bilinçli bir çaba ile bunu herkesin yapabileceğini söyler.
Zihnimizi akış durumuna nasıl sokarız?
Zihni akış durumuna sokabilmek için kişi öncelikle net hedefler belirleyerek işe başlamalı, enerjik bir şekilde yapılan etkinliğe kendini vermeli ve hedefleri tam olarak gerçekleştirmek için becerilerini maksimum düzeyde kullanmalıdır. Hedefin zorluğu ile yeteneklerin dengesi çok önemlidir. Kişinin kendini adayarak zorluğun ve yeteneklerin üst sınırına yükselmesiyle girilen yeni gerçeklik kapısının ardında, kimliğin bile yok olduğu, aşkın bir mutluluk duygusu ile akış hali ortaya çıkar.
Bir zorluğun üstesinden gelmek için becerilerin tamamı seferber edildiğinde; eğer etkinliğin zorluk seviyesi düşük ise akışta kalmak için etkinliğin zorluğunu artırılırken tam tersi söz konusuysa, yani zorluk seviyesi becerilerinin üstündeyse bu defa da becerilerin gelişmesi söz konusu olur.
Zihinsel akış durumunda neler hissederiz?
- Tam olarak odaklanma, konsantre olma,
- Mest olma hissi (esrik, ecstasy),
- İçsel berraklık duygusu (yapılması gerekenleri ve en iyi nasıl yapılacağını bilme),
- Yeteneklerinin hedefler için yeterli olduğundan emin olma,
- Huzur duygusu (bütün endişelerin ve egonun sınırlarının ötesine geçme),
- Zamansızlık duygusu (şimdiye odaklanma, ‘anda var olma’, saatlerin bir dakika gibi hızla geçmesi vb.)
- İçsel motivasyon (görevi yerine getirmenin ödülünün kendisi olması. Yani yaptığı şeyi, yaptığı şey hatırına yapma!)
Bütün bu unsurlar bir araya geldiğinde akış ortaya çıkar. 
Kavramın Tarihi
Akış kuramının geliştirilmesinde, sanatçıların çalışmaları üzerinde Mihaly Csikszentmihályi’nin ve arkadaşlarının yaptığı gözlemler etkili olmuştur. Özellikle ressamların çalışırken yemek yemeyi, su içmeyi hatta uyumayı bile ihmal etmeleri akış kuramının çıkış noktası olmuştur. 1980-1990 yılları arasında konu ile ilgili araştırmalar yoğunlaşmıştır. Ancak aslında “akış” tarih boyunca birçok kültür tarafından önemi fark edilmiş bir kavramdır. Örneğin Budizm ve Taoizm gibi öğretilerde akış kavramına benzer zihinsel durumlardan söz edilmiştir.
Faydaları
Hayatı eğlenceli kılar, öğrenme performansını artırır, yetenekleri geliştirir, yaratıcılığı artırır. Stresi, kaygıyı ve mutsuzluğu azaltır, yaşama anlam ve amaç katar.
Önemli Not: Hayatın her alanında ortaya çıkabilecek olan akış, bilgisayar oyunlarını tutku ile oynamanın temel sebeplerinden biridir. Oyunlar içsel bir motivasyon aracılığıyla eğlenmeyi sağlar. İçsel motivasyon, beceri ve zorluk derecesi dengesi, odaklanma vb. akış unsurlarının varlığı oyuncuyu akış durumuna sokarak, oyunda gösterilen başarıdan bağımsız içsel bir ödüllendirme mekanizması sunar.
Kaynaklar: