Astronot ve kozmonot terimleri, uzay uçuş programlarında görev alan insanlar için kullanılır ve neredeyse aynı anlama gelirler. Ancak arada bazı farklılar da vardır.
Temel Fark
Bu terimler, Ruslarla Amerikalıların uzay çalışmaları konusundaki rekabeti sonucunda ortaya çıkmıştır. Rus Uzay Ajansı tarafından eğitilmiş ve sertifikalandırılmış insanlara kozmonot, NASA, ESA, CSA veya JAXA tarafından eğitilmiş sertifikalandırılmış insanlara ise astronot denir. Bu iki terim, işlevsel olarak eşdeğer gibi görünse de farklı uzay kurumlarının operasyonel felsefeleri farklılık gösterdiğinden bu ikisi arasında kaçınılmaz olarak bazı farklılıklar oluşmuştur.
Kelime Kökeni
Her iki terim de Yunanca “denizci” anlamına gelen “nautes” kelimesinden türetilmiştir. Amerikalılar nautes kelimesinin önüne “yıldız” anlamına gelen “astro” kelimesini, Ruslar ise “evren” anlamına gelen “kozmo” kelimesini eklemişlerdir.
(Aslında astronot terimi ilk olarak Neil R. Jones’un “Ölümün Baş Metoru” adlı kısa hikayesinde kullanılmıştır.)
Astronot ve kozmonot adaylarında aranan temel kriterler farklıdır.
- Kozmonotlar 30, astronotlar 40 yaşından genç olmalıdır.
- Kozmonotlar 170 cm’den, astronotlar 180 cm’den kısa olmalıdır.
- Kozmonotların Rus Hava Kuvvetleri’nden mezun olmuş subay statüsünde olmaları gerekirken; Astronotların Fen Fakültesi lisans derecesine sahip olmaları ve askeri test pilotu okulundan mezun olmaları gerekir.
- Kozmonotların 900 saatlik, astronotların ise 1.500 saatlik uçuş deneyimine sahip olmaları gerekir.
Taykonot ve Spasolog
Rusların uzay araştırmaları konusunda uzun bir geçmişleri var. Uzaya çıkan ilk insan (Yuri Gagarin), uzayda en uzun süre yalnız kalan insan, en uzun uzay yürüyüşü gibi pek çok rekor Ruslara ait. Bu yüzden ülkede kozmonot unvanına çok büyük bir saygı duyuluyor. Kozmonot unvanını almaya hak kazanan kişiler, Yuri Gagarin tarafından giyilen bir manto giyiyor. Buna karşılık astronot unvanı da batı toplumları için bir o kadar saygın bir meslek. Kaldı ki uzay araştırmaları konusunda çalışmalarını ilerleten başka ülkeler de var ve bunlar da kendi terimlerini kullanmayı tercih ediliyor. Kozmonot ve astronot terimleri kadar yaygın olmasa da “taykonot” ve “spasolog” kelimelerini de sıklıkla duymaya başladık. Uzay uçuşlarında görev alan kişilere Çinliler taykonot, Fransızlar ise spasolog diyor.