Çernobil nükleer enerji santralı Ukrayna’nın başkenti Kiev’in 130 kilometre kuzeyinde, Belarus sınırının yaklaşık 20 kilometre güneyindedir. Enerji santralinin inşaatı 1970 yılında başlamıştır. İstasyonun kendisi dört reaktörden oluşuyordu ve kazanın yaşandığı sırada Ukrayna’da kullanılan elektriğin yaklaşık %10’u bu santralde üretiliyordu. Reaktörler, Sovyetler Birliği tarafından geliştirilmiş (RMBK-1000) tasarımdı.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından verilen bilgiye göre, 1986’daki felaketin ardından gerçekleştirilen temizlik operasyonunda yaklaşık 350.000 personel görev aldı. Bunların yaklaşık olarak 240.000’i en yüksek düzeyde rasyasyona maruz kalırken, temizlik operasyonuna sonradan dahil olan personellerle birlikte toplam personel sayısı 600.000’e yükseldi.
Kaza, dördüncü reaktördeki bir test sırasında meydana geldi. Elektrik kesildiğinde tribünlerin ürettiği enerji soğutma pompalarını çalıştırmak için yeterli olup olmadığını anlamak için yapılan test sırasında, ardı ardına gerçekleşen birkaç hata korkunç faciaya neden oldu.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı(IAEA)’nın verdiği bilgiye göre; faciya dönüşen kaza, Hiroşima’ya atılan atom bombasından yayılan radyoaktif maddenin 400 kat fazlasının yayılmasına neden olmuştur.
Sezyum-137, iyot-131 ve stronsiyum-90 gibi radyoaktif izotoplar havaya salındı. Radyoaktif atıkların %70’i Belarus’a dağılırken, ülke topraklarının beşte biri kirlendi.
27 Nisan’da Pripyat kasabası boşaltılmaya başlandığı sırada, kasaba sakinlerinde hastalık semptomları gözlenmeye başlanmıştı. Kazaya ilişkin rapor ve detaylar ancak kazadan üç gün sonra açıklanabildi.
Reaktörden çıkan radyoaktif maddeler, rüzgarın ve yağmurun da etkisi ile İskandinav ülkelerinden ülkemize kadar çok geniş bir coğrafyaya yayılmıştır.
Kaynaklar: