Kasırga boyutundaki fırtınalar, bizim coğrafyamız için çok büyük bir tehdit olmasa da bu şiddetli hava olayları hepimizi dehşete düşürür. Bununla birlikte Akdeniz anlamına gelen “Mediterranean” ve kasırga anlamına gelen “hurricane” kelimelerinden türetilmiş olan “Medicane” her yıl Eylül ve Ekim aylarında, Ege sahillerimizi tehdit eder. 2018 yılının Eylül ayında Zorba adı verilen Medicane, bilhassa komşumuz Yunanistan’da oldukça yıkıcı sonuçlara yol açmıştı.
Peki hiç düşündünüz mü, sahil kenarında yaşayan insanların yaşamlarını böylesine tehdit eden hava olayları, denizin içinde yaşayan canlıları nasıl etkiler?
Kasırga Nedir?
Etkisini anlamak için öncelikle ortaya çıkma nedenlerine bakalım: Gezegenimizdeki en yoğun fırtınaların oluşumunu, ılık okyanus suyunun üzerindeki ılık nemli havanın yükselmesi başlatır. Ilık havanın yükselmesi su yüzeyinin üzerindeki havanın basıncını düşürür. Çevredeki daha yüksek basınçlı alandaki hava, bu alçak basınç alanına doğru hücum eder. Ancak bu alan aynı zamanda sıcak olduğundan gelen hava ısınır ve yükselir. Böylece bir döngü başlar. Bu döngünün neticesinde alçak basınç alanının üzerinde yağmurla dolu bulutlar oluşur.
Dönerek ileleyen hava akımı giderek büyür ve geçtiği bölgeleri tahrip eder. Bilhassa sahil şeridinde devasa dalgaların oluşmasına yol açar. Ancak fırtına bir defa karaya vardığında artık daha da büyümesine neden olacak döngüden kurtulmuş olur ve bir kara fırtınası haline gelir. Ancak yine de karadaki yolculuğu ardında büyük bir yıkım bırakır.
Deniz Yaşamını Nasıl Etkiler?
Hepimizin hafızasında kasırgaların karaları nasıl etkilediği ile ilgili korkunç görüntüler vardır. Ama denizdeki etkileri çoğumuz bilmeyiz.
Büyük fırtınalarda 200 metreye yükselen dalgalar ortaya çıkabilir. Yüklü yağmur suyuyla seyrelmiş olan ılık yüzey suyu, daha tuzlu derinliklerdeki suyla karışmaya başlar. Bu karışma, sadece yüzey suyunun dalgalanmasına neden olmaz aynı şekilde yüzeyin yüzlerce metre altına kadar uzanan ve süratle hareket eden su akımları ortaya çıkar. Yani bizim yüzeyde gördüğümüz ve dalga adını verdiğimiz akımların benzerleri su altında da görülür.
Büyük deniz hayvanları, yetenekli ve zeki oldukları için fırtınalardan çok kötü etkilenmezler. Sudaki tuzluluk ve sıcaklık değişimlerine karşı duyarlılıkları sayesinde fırtınanın yaklaşmakta olduğunu anlar ve kıyı şeridinden uzaklaşırlar. Fakat hayatlarını mercan kayalıklarında ve küçük yerel bir ekosistemde geçiren canlılar için kaçmak mümkün değildir. Bilhassa sahillerde, gelgitle ilgili ekosistemlerde yaşayan canlılar, kasırgalardan çok olumsuz etkilenir. Hızla denize ulaşan alüvyonlar ve diğer potansiyel kirli akıntılar bu bölgelerde yaşam koşullarını kötüleştirir. Suyun bulanmasına neden olan bu maddeler, hayvanların solungaçlarının tıkanmasına neden olur. Dalgaların fiziksel gücünü de unutmamak gerekir. Bu şiddetli güç, deniz canlılarını suyun dışına atabilir. Hatta fok balıkları ve deniz ayıları da dahil olmak üzere birçok deniz canlısı, şiddetli fırtına nedeniyle karaya savrulabilir.
Şiddetli akıntılar, mercan resiflerinin parçalanmasına; alüvyon ve tozla kaplanmasına ve sualtı yüzeyini oluşturan kompozisyonun tamamen bozulmasına neden olabilir. Sonuç olarak resiflerdeki canlı yaşam, tozun ve alüvyonların güneş ışığının ve oksijenin geçmesini engellemesi ile sekteye uğrar.
Suyun bileşenlerindeki değişimler, farklı sıcaklık ve tuzluluk oranına sahip olan suya adapte olmuş olan yaşamları olumsuz etkiler. Örneğin mercan resifleri, okyanus sıcaklığının yükselmesi nedeni ile tüm dünyada beyazlamaya başlamıştır. Bununla birlikte oluşan fiziksel hasar tek bir fırtına mevsiminde mercan büyümesinin yaklaşık %20 oranında zarar görmesine neden olur.
Faydası Var mı?
Kasırga kelimesinin bile yıkımla özdeş bir anlamı varmış gibi algılandığından kasırgaların faydası var mıdır sorusu kulağa saçma gelebilir. Ama aslında uzun vadede bazı faydalardan söz etmek mümkündür. Örneğin mercan resiflerinin parçalanmasına yol açtıkları gibi kopan resif parçaları, başka alanlarda resiflerin oluşmasını sağlayabilir. Kasırgalar yıktıkları sahil şeritlerinde avlanmakta kullanılan malzemeleri, balıkçı teknelerini harap ettiğinden balıkçılar bir süre avlanmaz ve böylece deniz yaşamının kendini yenilemesi için daha fazla zamanı olur.
Son Söz
Gezegenimizin karmaşık yaşam döngüsü, bazı olumsuz olayların olumlu sonuçları olmasına neden olur. Ancak şiddetli fırtınalar, saatler içinde balıkların boğulmasına, insanların ölmesine, ekosistemlerin hasar görmesine, mercan resiflerinin yok olmasına yol açabilir. Bazı türler için bazı küçük çevresel faydalar söz konusu olsa da kasırga, siklon ve tayfunlar canlı yaşamın en büyük tehdididir ve üstelik iklim değişiklikleri bunların sayısını ve şiddetini giderek artırmaktadır.
Not: Kasırga, tayfun ve siklon arasında ne fark vardır ve onlara neden özel isimler verilir diye merak ediyorsanız, cevapları buraya tıklayarak öğrenebilirsiniz.