Temiz, içilebilir su kaynaklarına sahip olmak, 7,5 milyar insanın yaşadığı dünyamız için ciddi bir sorun. İçme suyundan bulaşan hastalıklar nedeni ile her yıl milyonlarca insan, ciddi hastalıklarla mücadele etmek zorunda kalıyor. Mikrop barındıran, hijyenik olmayan su içmek, insan sağlığı için böylesine büyük bir tehdit olmasına karşın, hayvanlar nasıl olup da kirli su birikintilerinden ve göllerden su içip sağlıklı kalabiliyor?
Bağışıklık sisteminin devreye girmesi!
Ormanlar, genellikle yeterli temiz su kaynağına sahip değildir. Hayvanların su aramak için yaşadıkları bölgeden uzaklaşmaları da çok tehlikeli olabilir. Bu nedenle bölgelerindeki su kaynağını kullanmak zorunda kalırlar. Ancak hayvanlar, sürekli olarak aynı su kaynağını kullandıklarından, zaman içinde bu su kaynağındaki patojenlere(virüs, bakteri vb.) karşı tolerans geliştirerek sağlıklarını korurlar. Fakat eğer su kaynağında yaşayan patojenler aniden önemli oranda değişirse, bu su kaynağını kullanan hayvanların büyük bölümü ölebilir.
Bütün su kaynakları tehlikeli değildir!
Doğanın kirlendiği ve dengesinin bozulduğu doğrudur ancak halen doğada bulunan birçok su kaynağı, hem hayvanlar hem de insanlar için ‘içilebilir’ temizliktedir.
Bununla birlikte çoğu memelinin koku alma duyusu, bakteriyolojik olarak aktif olan su kaynağını ayırd etmek konusunda uzmanlaşmıştır. Bu memeliler, suyu kokladıklarında içmemeleri gereken bir su olduğunu anlar ve çok susamış olsalar da bu sudan içmezler.
Bütün bakteriler ölümcül hastalıklara neden olmaz!
Su kaynağındaki bazı patojenler, sadece basit enfeksiyonlara neden olur. Bu hastalıkların, geçici bir rahatsızlık durumunun ortaya çıkması ötesinde bir etkileri yoktur.
Evrimin rolü
Bu ‘kirli’ su kaynaklarını kullandıkları halde hayatta kalan hayvanlar, bağışıklık sistemlerini o su kaynağındaki patojenlere karşı daha toleranslı hale getirmiş olmakla birlikte, geliştirdikleri bu özellikleri genleri yolu ile kendisinden sonraki kuşaklara aktarırlar. Yani büyük bir değişiklik olmadığı sürece, ‘kirli’ bir su kaynağı bile nesiller boyunca büyük hayvan gruplarının su ihtiyacını karşılayabilir.
Bu evrimin altında yatan temel prensibin aşırı basitleştirilmiş bir tanımlamasıdır zira eğer ciddi bir su kıtlığı söz konusu olursa, en kirli su kaynakları bile tüketileceğinden, evrimin sunduğu avantajlar hayatta kalmak için yeterli olmayacaktır.
Aslında birçok hayvan ‘kirli’ su nedeni ile ölüyor!
Hayvanların insanlara göre avantajlı olduğu yukarıdaki durumları okuduğunuzda, hayvanların bu avantajlar sayesinde ‘kirli’ su içmeleri nedeni ile ölmedikleri izlenimine kapıldıysanız, bunun doğru olmadığını söylemek zorundayız. Aslında çok sayıda hayvan ‘kirli’ su nedeni ile yaşamını yitirmektedir.
Birçok hayvan hastalandığında saklanma eğilimi gösterir.(Kademeli hipotermi yani donarak ölme vakalarında insan da görülen bir eğilimdir.) Hastalanan hayvan saklandığı yerde iyileşmeyi veya ölümü bekler. Bu yüzden kirli su kaynağı nedeni ile ölen hayvanlar, su kaynağının yanında değil, saklandıkları yerde ölürler. Bu durum da insanlarda, hayvanların kirli su kaynağından su içtikleri için ölmedikleri algısına neden olur.
Özet
- Doğadaki kirli gibi görünen bazı su kaynakları aslında o kadar kirli değildir.
- Hayvanlar yaşadıkları bölgedeki patojenlere karşı bağışıklık geliştirirler.
- Bağışıklık sisteminin gelişimi, sonraki kuşaklara genler yolu ile aktarılarak evrimsel bir avantaj sağlar.
- Ciddi derece kirli su kaynaklarını koklayarak fark etme ve bu kaynaktan su içmeme gibi bir avantaj elde etmiş, memeli türleri vardır.
- Hayvanların ölmediğini söylemek doğru değildir, bazı avantajlar söz konusu olsa da hayvanlar ‘kirli’ su kaynakları nedeni ile ölmektedir.
- Su kıtlığının çok arttığı bir durum söz konusu olursa, avantajların tamamı kifayetsiz kalacaktır.