1855 yılında Manisa’da yoksul Yahudi bir ailenin oğlu olarak başlayan, çocukluğunda ölümün eşiğinden dönen, mezar bekçiliği işinden okuma yazma bilmediği için kovulduktan sonra, çalışma hayatında çok başarılı olup, zengin bir tütün fabrikatörü olan Moris Şinasi’nin(Musa Eskenazi) olağanüstü bir yaşam öyküsü vardır.
Kadir kıymet bilen bir çocuk!
Moris, 9 yaşındayken kuşpalazı hastalığına yakalanır. Müslüman Türk doktor Şinasi Bey, yoksul Yahudi çocuğu, büyük bir özveri ile tedavi eder. Moris, Eskenazi olan soyadını, Şinasi olarak değiştirir.
Mezar bekçiliği işinden okuma yazma bilmediği için kovulduktan sonra, bir tütün tacirinin yanında işe başlar. 1890 yılında ABD’ye gider. 1929 yılında vefat ettiğinde zengin bir fabrikatördür. Vasiyeti üzerine, 1933 yılında doğduğu şehir Manisa’ya Moris Şinasi Çocuk Hastanesi kurulur.
İş hayatının mihenk taşları
- Musa Eskenazi 1870 yılında 15 yaşında iken, kardeşi Salomon ile birlikte Manisa’dan ayrılır, sığır taşıyan bir gemi ile İskenderiye’ye gider. Zengin bir tütün tüccarının yanında çalışmaya başlar. Garafollo adlı Yunan tüccarın yanında uzun yıllar çalışan Moris, 30 yaşında Amerika’ya göç eder.
- 1893 yılında Şikago’da geçekleştirilen uluslararası fuarda, ilk patentli sigara sarma makinesini tanıtır. Herkesin sigarasını eliyle sardığı o yıllarda, tütün sarma makinesi devrim niteliğinde bir yeniliktir.
- Şikago’da gördüğü yoğun ilgi sonrası, New York’ta kardeşi Solomon’la birlikte ”Schinasi Brothers” adlı şirketi kurarlar.
- 1904 yılında, kurdukları tütün fabrikasında, Türkiye’den ithal ettikleri tütünü işleyerek sigara üretmeye başlarlar.
- Şinasi kardeşler, ”Natural”, ”Egyptian Prettiest” ve ”Royal” markalarıyla ürettikleri sigarayla Amerika’da kısa sürede tanınırlar. Sigaralar, Osmanlı motifleri ile süslü açık yeşil, sarı ve kırmızı renkte kutularda satışa sunulur.
- 1906 yılında Moris Şinasi, Türk tütün endüstrisine katkıları nedeni ile II. Abdülhamid tarafından Dördüncü Dereceden Osmanlı nişanı ile ödüllendirilir.
Evlilik ve aile
Moris Şinasi 1903 yılında Selanik’e gider. İş arkadaşı Jozef Ben Rubi’nin kızı Laurette ile tanışıp evlenir, çiftin üç kızı ve bir oğlu olur: Victoria, Altina, Juliette ve Leon. (Altina, tanınmış bir heykeltıraş ve tasarımcı olacaktır.)
Moris Şinasi, 1907 yılında artık bir milyoner olmuştur. Moris ve Solomon kardeşler, zamanın ünlü mansiyonlarından Manhattan’ın yukarı batı bölgesinde Riverside Drive’da 89. Cadde üzerindeki Isaac Rice mansiyonunu satın alırlar. Fransız Rönesans stilinde yapılan mansiyon, 1909 yılında tamamlanmıştır. Ev dönemin ünlü tasarımcıları tarafından dizayn edilmiştir. Halı kaplı salonlar, Hindistan’dan ithal edilen Hint meşesinden oyma panellerle süslenen kütüphane, oymalı mobilyalar, mermer mozaikler, piyano, Mısır’dan ithal mermer kaplamalar evi o yılların en gözde evlerinden biri yapar. Evin alt katında Hudson Nehri’ne erişimi olan bir tünel de bulunmaktadır. Bu bina günümüzde, Orthodoks Yahudi okulu, Yeshiva Ketana olarak hizmet vermektedir.
Moris Şinasi’nin doğduğu şehre hediyesi!
1928 yılında yaşamını kaybeden Moris Şinasi, vasiyetinde servetinin 1 milyon dolarını Manisa’da kendi adını taşıyan bir hastane kurulması için ayırmıştır. Hastane 15 Ağustos 1933 tarihinde düzenlenen bir törenle hizmete açılmış, halen faaliyet göstermektedir.
Kaynaklar:
- http://www.freewebs.com/cigpack/schinasibrostobacco.htm
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Moris_%C5%9Einasi