Kışın yapılan kutlamalarda, yapraklarını dökmeyen ağaçların kullanılması, kökeni Paganizme dayanan binlerce yıllık bir gelenektir. Pagan kültüründe, ekinoks döneminde evler, baharı müjdeleyen yeşil yapraklı ağaç dalları ile süslenirdi. Romalılar Saturnalia Festivali’nde, yapraklı ağaçlarla tapınaklarını süslediler. İlk Hristiyanlar ise ağaç süslemesini, Tanrı’nın ölümsüzlüğünü sembolize etmek için kullandılar.
Yapraklarını Dökmeyen Süslü Ağaçlar Ne Zaman Noel Ağacı Oldu?
Bu sorunun yanıtı maalesef ki bilinmiyor. Ancak muhtemelen ilk kez yaklaşık 1000 yıl kadar önce Kuzey Avrupa’da kullanılmış olmalı. İlk Noel Ağaçları tavandan zincirle baş aşağı asılarak kullanılmıştır.
Kuzey Avrupa’da erken dönem Noel ağaçlarının bir diğer versiyonunun da saksıda yetiştirilen kiraz veya alıç bitkisinin çiçek açmasını sağlamak için Noel zamanı evin içine alınmasıyla doğduğu tahmin edilmektedir. Gerçek bir bitki sahibi olamayan aileler ise tahtadan bir piramit yapar, elma, mum ve kâğıttan yaptıkları süslerle bu ağaca benzeyen piramidi süslerlerdi. Süslü piramit, bazen sadece tek bir mekânda bazen de ev ev gezdirilerek kullanılırdı.
Bununla birlikte tahtadan yapılmış bu piramit ağaçlar, Cennet Ağacının ilk tasvirlerinden de devşirilmiş olabilir. Çünkü Orta çağ Alman Gizemciliği’nde ve Noel arifesinde oynanan Mucizeler Oyunu’nda neredeyse tıpatıp benzer bir öge kullanılmıştır. Erken dönem kilise takvimlerinde 24 Aralık, Âdem ve Havva’nın günü olarak gösterilmektedir. Cennet ağacı da bugünü temsilen kullanılan bir ögedir. Havva ve Âdem gününde oynanan bir oyunun duyurulması amacıyla bir cennet ağacı, kasaba caddelerinde dolaştırılır ve cemaat kiliseye davet edilirmiş. Kilisede oynanan Mucize Oyunu ile okuma yazması olmadığı için İncil okuyamayan cemaat üyelerinin İncil’de anlatılan hikayeleri öğrenmesi sağlanırmış.
Kayıtlara göre ilk Noel Ağacı Estonya’da ya da Litvanya’da görülmüştür. Bu iki iddiadan ilki Noel Ağacı’nın ilk olarak 1441 yılında Estonya’nın Tallinn kentinde, ikincisi ise 1510 yılında Litvanya’nın Riga şehrinde kurulduğu yönündedir. Fakat bu iki iddianın ortak bir noktası vardır. Her iki iddiada da ilk Noel Ağacının “Blackheads Kardeşleri” adında bir birlik tarafından kurulduğu söylenir. Bu birlik, sadece bekar tüccarların, gemi sahiplerinin ve Linova’da yaşayan yabancıların katılabildiği bir birliktir. Bu ağaç ile ilgili kayıtlar çok detaylı olmamakla birlikte ağacın, birlik üyeleri tarafından şehir meydanına kurulduğu, ağacın etrafında dans edip eğlendikten sonra ağacın ateşe verildiği bildirilmektedir. Ancak bu ağacın tam olarak neye benzediği ile ilgili tasvirler yetersizdir. Kayıtlarda “ağaç” olarak söz edilmiş olan nesne, gerçek bir ağaç yerine bir cennet ağacı tasviri ya da bir gemi direği bile olabilir.
Letonya’nın başkenti Riga şehir meydanında, sekiz dilde “1510’da Riga’daki İlk Yılbaşı Ağacı” ile kazınmış bir plaket bulunmaktadır.
1600’lü yılların başında Almanya’da Noel Ağacı olarak adlandırılarak kullanıldığı bilinmektedir. Kuşkusuz o zamanlarda Noel Ağaçları bugünkü gibi yanıp sönen plastik ve cam süslemelerle dolu değildi. İlk Noel Ağaçlarının süslemesinde gümüşün dövülerek inceltilmesi ile üretilen süslemeler kullanılmıştır. Bu süslemeye talep artınca bugün adı bilinmeyen bir mucit tarafından bu işi görecek bir makine de geliştirilmiştir. Ancak sonradan Noel mumunun çıkardığı isin, gümüşün kararmasına neden olduğu fark edilince gümüş yerine kalay ve kurşun kullanılmaya başlamıştır. Kalay ve kurşunun ise çok ağır olmak gibi handikabı olması İngilizleri harekete geçirmiş ve bugün kullanılanlara benzer hafif ve gümüşi ışıltılar saçan ilk süslemeler böylece üretilmiştir.
Süsleme alanında İngilizlerin icatlarını geliştirenler Almanlar olmuştur. Hafif ve ucuz malzemeden güzel süslemeler üreten bilinen ilk kişi 1840’ların sonunda Hans Greiner’dir. İngiltere Kraliçesi Victoria’nın bu yeni geleneği çok hoş bulduğu ve bu sayede 1800’lü yıllarından ortalarından başlayarak Avrupa’da yaygınlaşmasına yol açtığı bilinmektedir. (Kraliçenin Alman kökenli kocasının da bu gelişmede payı olduğu söylenir.)
Başlangıçta elle üretilen ağaç süsleri, çok pahalı olduğundan sadece zenginler satın alabilmiştir. Ancak çok geçmeden çok daha ucuza mal edilen versiyonlarının üretilmeye başlanmıştır.