Japonya’daki balıkların kalite sıralamasında listenin en altında yer alan Somon, 1990’lı yıllardan önce Suşi yapımında kullanılmadı. Çünkü parazitler barındıran tehlikeli sınıfına giren Somon, ancak iyice pişirilirse yenilebilirdi. Norveç ise somon üretimine büyük bir yatırım yapmıştı ve ürünlerini satabileceği büyük bir pazar arıyordu.
Cesur girişimin ilginç öyküsü
Suşi tabaklarında Norveç Somonu’nun görülmeye başlanması, Norveç’in balık üretiminde ve aynı zamanda suşinin tarihinde bir dönüm noktası olmuştur. Tokyo’dan Kigali’ye kadar tüm restoranların menülerinde, malzemeleri arasında somon bulunan çok çeşitli suşi alternatifleri yer alır. Bu nedenle birçoğumuz somonu, Japon mutfağının geleneksel, otantik bir malzemesi sanır. Oysa gerçek çok farklıdır. Hatta 1985 yılından önce Japon mutfağında somonun çiğ olarak yenmesi düşünülemezdi bile… Fakat bu gerçek, Norveç hükümetinin “Japon Projesi” adlı ticari girişimi ile değişti.
Kaliteli Somon
Japon mutfağının çok eski zamanlara dayanan geleneklerinden biri, balıkların çiğ olarak tüketilmesidir. Ancak somon bu balıklardan biri değildir. Çünkü Pasifik Somonu birçok parazit barınır, çiğ yenmesi tehlikelidir. Japon balık pazarının, en ucuz ve en kalitesiz balığı olan somonun adamakıllı pişirilmeden yenmesi “Japon Projesi”nden önce hayal bile edilemezdi. Çiğ balık pazarı, orkinos tedarikçileri tarafından domine ediliyordu ve orkinos çok değerli ve pahallı bir balıktı.
Norveç parlemento üyelerinden Thor Listau, 1974 yılında ticaret delegesi olarak, Japonya’ya gider. Pasifik Somonu’nun kalitesizliğini görünce, Norveç’in kaliteli somonu için Japonya’nın yeni bir pazar olabileceğini düşünür. Thor Listau aynı zamanda Somon yetiştiren bir balık çiftliğinin sahibidir.
Norveç Somonu, ilk olarak 1980 yılında Japonya’ya ihraç edilir. O sırada Japonya’da yaklaşık olarak bir milyon ton yüksek kaliteli balık, Suşi ve Saşimi yapılarak tüketilmektedir. Japon gıda endüstrisi başlangıçta, Norveç Somonu hakkında olumsuz yorumlarda bulunur: Yeterince kırmızı olmadığını, nehir balığı gibi koktuğunu ve kalitesiz olduğunu söylerler. Buna karşın Norveç Somonu savunucuları da vardır ve onların iddiası balık pazarının en kaliteli balık etlerinden birinin, Norveç somonu olduğudur.
Norveç Somonu, son geliştirilen besicilik, veterinerlik, su ürünleri teknolojilerinin birlikte kullanıldığı özel çiftliklerde yetiştirilerek, parazit barındırmayan ve Pasifik Somon’undan daha yağlı ve daha lezzetli bir balık haline gelmiştir. Buna ilave olarak Norveç balık çiftlikleri, talebin artmasını hızlıca karşılayabilecek kapasitededir.
Japon balık pazarının kilidi açan anahtar!
Dünyanın en seçici balık pazarlarından biri olan Japon balık pazarının kapısı, şu anda Balıkçılık Bakanı olan Thor Listau’nun liderliğinde, 20 kişilik bir heyetin Japonya’ya doğru yola çıkması ile aralanır. Heyet, uçağa binerken, Japon balık Pazarının kilidini açacak anahtarı da yanına almıştır: Norveç Somonu
Daha sonradan heyette görev alan delegelerden birkaçının itiraf ettiği gibi, o ana kadar grup üyelerinin birçoğu hiç çiğ balık yememiştir. Üstelik, Norveç’te balığın çiğ olarak servis edilmesi yasaktır. Buna rağmen heyet, Japonları Norveç Somonu’nu çiğ yemeye ikna etmeye kararlıdır. Heyeti karşılayan Norveç konsolosu, öncelikle delegelere Suşi yemenin gelenekleri ve görgü kuralları hakkında bilgi verir. Çubukları nasıl kullanacaklarını öğretir.
Delegenin Japonya’ya seferinin amacı , lüks restoran ve otellerin şeflerinin dikkatini Norveç Somon’una çekerek, tüketimin önemli oyuncularını Norveç somonu kullanmaya ikna etmektir. Böylece Japonya’ya yapılan ihracat artacaktır.
Japon Projesi hedefine ulaşır, girişim çok başarılı olur. Norveç hükümeti, Japon pazarının hacmini ölçmek amacı ile büyük bir araştırma yaptırır. Japon toplumunda öne çıkan kişilerin, çiğ somonu tatmaları, birçok yeni tüketici kazanmalarını sağlar. Projenin bir sonraki adımında ise sahneye, Norveç Kraliyet ailesi çıkar. Norveç Prensi ve Prensesi Japonya’ya giderek, somonlarını Japonlara sevdirmek için girişimlerde bulunurlar.
Japon Projesinin etkisi, 80’li yılların ikinci yarısında daha net anlaşılır. Norveç’in, Japonya’ya yaptığı somon ihracatı, 400 milyon Norveç Kronu’undan, 1.8 milyar Norveç Kronu’na çıkar. 90’lı yıllardan itibaren ise Norveç Somonu Japon Suşi tabaklarının en çok kullanılan malzemesi haline gelir. Yani Norveç’lilerin ticari çabaları, Japonların en derin yemek geleneklerinin köklerine etki eder. Üstelik bu zafer, Norveç somonunun dünya balık pazarını domine etmek için hazır hale gelmesini sağlamıştır.
Ülkemizde de bolca tüketilen Norveç Somon’unun yetiştirildiği, çiftlikleri merak ediyorsanız, aşağıdaki bir buçuk dakikalık videoyu ilginç bulabilirsiniz.