Video oyunlarının (bilgisayar oyunu, oyun konsolu vb.) bilişsel(zeka) gelişim üzerindeki etkilerini tespit etmek için yapılan araştırmalar, farklı oyunların, zekanın farklı yönlerini geliştirdiğini ortaya koymuştur.
Hangi oyunlar, hangi faydalar sağlar?
Video oyunu oynamak, bilişsel performansın çok çeşitli alanlarında gelişme elde edilmesine yardımcı olmaktadır.
- 3D video oyunları, örüntüleri tanıma kabiliyetini ve mekansal hafızayı güçlendirir.
- Aksiyon oyunları, hassaslığı azaltmadan, reaksiyon süresinin kısalmasını sağlar.
- Oyundaki kameranın, oyuncunun gözü gibi kurgulandığı oyunlar(first-person shooters), zihinsel esnekliği geliştirir, bu da görevler arasında hızlı bir şekilde geçiş yapabilme ve değişikliklere uyum sağlama kabiliyetini artırır.
- Aksiyon oyunları, görsel işlem becerisini geliştirir, yani önemli unsurları fark etmede keskinleşirken, dikkat dağıtıcıları unsurları göz ardı edebilme kabiliyetinin gelişmesini sağlar.
- Video oyunları, dikkat kapasitenizi arttırarak, birden fazla görevi eş zamanlı olarak yerine getirebilme becesini geliştirir.
- Aksiyon oyunları, birden fazla objeyi takip etme, görsel-işitsel koordinasyon, mekanı algılama gibi mekansal yetenekleri geliştirir.
- Aksiyon oyunları, görsel-işitsel dikkatli geliştirir; bilgi işleme ve okuma yetenekleri gibi şeyler için önemlidir.
Görüldüğü gibi farklı oyun türleri, farklı avantajlar sağlamaktadır. Oyunun amacına uygun olarak yerine getirdiğimiz görevlerde, hangi yeteneklerimizi kullanırsak, bu alanda bir gelişme sağlayabiliriz.
Diğer faydalar
Bilişsel performansınızı geliştirmenin yanı sıra, video oyunları oynamak başka avantajlar da sunar:
- Video oyunları, rahatlama ve stres seviyesinin düşmesine yardımcı olabilir.
- Video oyunları, benlik saygısını ve morali yükseltebilir.
- Video oyunları, fiziksel bileşenler sayesinde, yönetme ve dikkat fonksiyonları ile görsel-mekansal becerilerin gelişimine katkı sağlar.
- Diğer oyuncularla işbirliği yaptığınız video oyunları ise, gerçek hayatta sosyal davranışların gelişimine katkı sağlar.
Kısa ve uzun dönemli etkiler
Video oyunu oynayarak elde edilen kazanımların, oyunu bıraktıktan sonra da uzun süre devam ettiği gözlenmektedir. Bu konu ile ilgili olarak yapılan bir çalışmada bir ay boyunca zeka-gelişim oyunu oynayan çocukların elde ettikleri kazanımların, oyunu bıraktıktan üç ay sonra devam edip etmediği denetlenmiş ve kazanımların üç ay sonunda, korunmuş olduğu görülmüştür.
Konu ile ilgili olarak yapılan nörolojik bir çalışmada, bilgi işleme süreçlerinde ve sinir sisteminin esnekliğinde artış gibi uzun dönemli pozitif değişiklikler olduğu gözlenmiştir.
Genel olarak oyunun oynanma süresinin, kazanımın kalıcılığını etkilediği söylenebilir. Ancak oyuna ayrılan süre ile bilişsel gelişme derecesi arasındaki ilişki karmaşıktır. Birçok değişken söz konusu olduğundan, hangi faydanın ne kadar kalıcı olacağını önceden tahmin etmek zordur.
Zeka geliştirme oyunları
Bilişsel performansı artırmak amacı ile üretilmiş oyunların (bunlar zeka-geliştirme oyunları olarak anılacaktır.) faydaları konusu, bilimsel çevreler tarafından tartışılmaktadır. Bazı çalışmalar, zeka-gelişimi oyunlarının, bilişsel performansın hedeflenen yönlerinin gelişimine katkı sağladığı yönünde bulgular elde ederken, bazı çalışmalar ise önemli bir gelişmenin olmadığı yönünde bulgular elde etmişlerdir.
Buradaki en büyük sorun zeka-geliştirici oyun üreticilerinin, kendi oyunlarının faydalarını abartmalarıdır. Bu da oyunla ilgili gerçekçi olmayan beklentilerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Burada kritik soru, bu oyunu oynarken iyi vakit geçirip geçirmediğinizdir.
Sonuç;
Sonuç olarak video oyunları, bilişsel performansınızın çeşitli yönlerini geliştirmenize yardımcı olabilir. Oyunda gösterdiğiniz performansın artışı, bilişsel kazanımlarınız konusunda fikir verebilir. Bununla birlikte, 80/20 kuralını da unutmamak gerekir. Yani eylemlerimizin %20’sinin, sonuçların %80’ine neden olması kuralı. Oyunda elde ettiğimiz kazanımların %80’i, oyunda harcadığımız zamanın %20’sinden elde edilir. Zamanımızı, bilişsel performansımızın geliştirmeyi hedeflediğimiz yönü için oyun oynamaya ayırmak, bu gelişme çabasına eğlence eşlik ettiği için akıllıcadır. Ancak daha akıllıca olan ise bu oyunları mümkün olduğunca çeşitlendirmektir. Bu sayede hem çok yönlü bir gelişim fırsatı yakalamış olur hem de gelişim bakımından efektif olmayan, (görece daha az yararlı olan) oyunlarla zamanınızı geçiriyor olma riskini azaltırsınız.
Kaynaklar: