Samatya’da yaşayan Avedis isimli bir Ermeni genç, değersiz metalleri altına dönüştürme denemeleri yapıyordu. Kalay, bakır ve gümüş alaşımı üzerinde çalışırken ürettiği metal levhaların, müzikal sesler çıkardığını fark etti. Böylece Avedis, 1618 yılında ilk zil üretimini gerçekleştirmiş oldu. Bunun üzerine Sultan II. Osman, Avedis’e, Türkçe “zil” kelimesi ile Ermenice’de “oğlu” anlamına gelen “yan” son ekinin bileşmesi ile oluşan Zildjian(Zilciyan) adını verdi. İşte bugün Dünya’daki en büyük zil üreticisi Zildjian’ın kuruluş hikayesi böyle başladı. Şirket, 1623 yılında İstanbul’da kuruldu.
Şu anda, 14. kuşak tarafından yönetilmekte olan aile şirketi, çok büyük zorluklar atlatmıştır. Osmanlı İmparatorluğunun zor yıllarında, hayatta kalabilmek için Amerika’ya taşınmış ancak orada da ‘Büyük Buhran’ ve iki Dünya Savaşı ile karşılaşmıştır.
Zildjian bugün, zil pazarının %65’ini elinde tutan ve yıllık geliri ortalama 50 milyon USD olan dev bir şirket. Massachusetts’te bulunan Zildjian fabrikasını ziyaret etmek, adeta müzik tarihinde yolculuğa çıkmaya benziyor. Koridorlar, Ringo Starr ve Roy Haynes gibi ünlü davulcuların fotoğraflarıyla kaplı, Jaz davulcusu Buddy Rich’in davul seti orijinal hali ile korunuyor. Dünyaca ünlü davulcular, son zilleri denemek için fabrikaya geliyorlar. Hatta fabrika binasının içinde, özel bir akustik müzik odası bulunuyor.
Peki son derece kararsız bir grup olan müzisyenlere hizmet verilen bu pazarda, 400 yıl boyunca istikrarla kalabilmenin sırrı nedir?
Gizlilik
İlk seri üretime başladıkları 1623 yılından bu yana, şirket ana ürünlerinin üretim bilgilerini sır olarak saklıyor. Zildjian zillerine dünyaca ünlü sesi veren bakır, kalay ve gümüş kullanılarak oluşturulan özel alaşım formülü, kuşaktan kuşağa aktarılıyor ve sır olarak saklanıyor. Ancak sadece aileden olmak, bu sırları öğrenmek ve şirkette çalışmak için yeterli değil.
Aile Kuralları
Kuşaklar boyunca süren başarının altında, sıkı sıkıya bağlı kaldıkları kurallar var. Sadece kurallara uyanlar, Zildjian’da çalışabiliyor ve sırları öğrenebiliyor. Zildjian kurallarından birkaçı şöyle;
- Zildjian’da çalışacak aile üyesinin, öğrencilik yıllarında Zidjian’da staj yapması ve üniversite mezunu olması şart. Üniversiteden mezun olduktan sonra da direk aile şirketinde işe başlanamıyor. Mutlaka başka bir şirkette tecrübe kazanmaları ve başarılı olmaları gerekiyor.
- Aile üyeleri birbirlerine rapor edemiyorlar. Yani direk birbirine bağlı ast-üst ilişkisi içerisinde olamıyorlar.
- Aile üyelerinin eşleri şirket işlerine asla müdahil olamıyor.
Kaynaklar: