Genç bir bilgisayar programcısı olan Alexandra Elbakyan, sinir bilime merak sarıp, konu ile ilgili bilimsel makaleleri okumak istediğinde bunu yapabilmek için çok yüksek bir ücret ödemesi gerektiğini gördü. Akademik makalelerin fiyatları öylesine yüksekti ki en iyi okullar bile makaleleri satın almakta zorlanıyordu. Oysa Alexandra, bilgi ile ilgili her türlü kısıtlamanın (bugün batı toplumlarının savunucusu olduklarını iddia ettikleri), liberal demokrasi anlayışı ile çeliştiğini düşünüyordu. Ona göre bilim vergilendirilmemeli ve bilgi, onu arayan herkese açık ve ücretsiz olarak sunulmalıydı.
Becerikli bir programcı olan Alexandra, bir kod yazarak bilimsel makaleleri ücretsiz olarak indirdi ve 60 milyondan fazla araştırma belgesini “Sci-Hub” adlı kendi web sayfasında yayınladı.
Bilim meraklıları, bu asi programcı ile ilgili övgülerde bulunurken yayıncılar ondan öfke ile söz ettiler. Ancak esasen bu olaydan bahsetme nedenimiz olan enterasan olay bu aşamada ortaya çıktı. Akademik makalelerin yayınlanması ile ilgili oligarşinin önemli bir üyesi olan Elsevier, telif hakkı ihlali nedeni ile “Çağdaş Robin Hood”u dava etti. Ancak Elsevier’in bu hareketi, umduğu etkinin tam tersine yol açarak, Alexandra’nın sayfasını ziyaret edenlerin sayısını artırdı. İşte Elsevier’in kurbanı olduğu bu duruma Streisand Etkisi deniliyor. Aslında bu etki, bir anlamda yeni bir çağa girdiğimizin de işareti olarak görülebilir. Artık günümüzde, baskı ile sansür uygulamanın imkanı kalmadığını, baskı ile sansür uygulamaya çalışmanın tam tersi etkiye yol açarak, gizlenmek istenen bilginin yaygınlaşmasına yol açtığını görüyoruz.
Streisand Etkisinin Kökeni
Streisand etkisi, bir bilginin gizlenme çabasının tam tersine yayılmasına katkı sağlaması anlamına gelir. Bu etkinin Streisand etkisi adını alma nedeni ise 2003 yılında Barbara Streisand’ın başına gelenler olmuştur. Sanatçının Malibu sahilindeki lüks malikanesinin fotoğrafları kendi izni olmadan yayınlanır. İşte sözü edilen fotoğraf:
Gördüğünüz gibi Streisand Etkisi devam ediyor ve siz de bu etki nedeni ile artık bu malikanenin fotoğrafını görenlerden biri oldunuz. Oysa Streisand fotoğrafı çekeni dava etmemiş, fotoğrafı yayından kaldırtmaya teşebbüs etmemiş olsaydı ne siz bu fotoğrafı görecektiniz ne de ben bu yazıyı yazacaktım.