Tartışmalarda kasıtlı olarak dikkatin ana konudan uzaklaştırılmasını sağlamak amacı ile kullanılan bir yanıltma yöntemidir. Bu safsataya, neden kırmızı ringa balığı safsatası adı verildiği konusunda birçok farklı açıklama öne sürülmüştür. Son derece sık kullanılan bir safsata türü olduğu için kırmızı ringa balığı safsatasının mekanizmasını tanımak önemlidir. Bu makale, bu safsata türünü kolaylıkla tespit etmek ve bunun bir örneği ile karşılaştığınızda nasıl daha etkili bir şekilde karşılık verilebileceğini açıklamak için kaleme alınmıştır.

Kırmızı ringa balığı safsatası (red herring fallacy) informal mantıksal bir safsatadır. Rakibin dikkatini dağıtmak için konu ile ilgisiz bir bilginin verilmesi ile tartışmanın başka bir yöne kayması sağlanır.

Terim aynı zamanda İngilizcede şaşırtmaca anlamına gelen bir deyimdir. Bilhassa polisiye hikayelerde dikkatin katilden uzaklaştırması amacı ile sıklıkla kullanılır. Hikayenin sonunda bu unsurların katile odaklanmamızı önlemek amacı ile kullanıldığını anlarız. Sherlock Holmes romanlarında “kırmızı ringa” sıklıkla karşımıza çıkar. Sir Arthur Conan Doyle, hikayelerinde (Örneğin; Baskerville Hound) kırmızı ringayı ustaca kullanarak gerilimi tırmandırmayı ve okuyucuyu şaşırtmayı başarmıştır.

Kırmızı Ringa Balığını tanımak

En çok tartışma konusunu değiştirmek için kullanılır.

Örnek:

Gazeteci: Kampanyanız hakkında yolsuzluk suçlamaları yapıldı. Suçlamalarda haklılık payı yok mu?

Politikacı: Kamuoyunun bilmesini isterim ki hem ben hem de kampanyamda görev alan arkadaşlarım halkın menfaatlerini gözeterek çok sıkı bir çalışma programı uyguladık.

Burada gazeteci, siyasi yolsuzlukla ilgili bir endişeyi dile getiriyor ve politikacıdan bunun hakkında yorum yapmasını istiyor. Politikacı ise boş bir ifadelerle konuyu yolsuzluktan uzaklaştırıyor.

Kırmızı Ringayı karşılamak

En doğru tepkiyi verebilmek için öncelikle kırmızı ringa balığını tespit etmek gerekir. Aklımızda tutmamız gereken en önemli şey ise bunun tartışmaya elverişli olmayan bir argüman olduğudur. Kullanım amacı çoğunlukla oyalamak ya da konuyu değiştirmektir.

Bu argümanının kullanıldığını fark ettiğinizde, bunun bir kırmızı ringa balığı olduğunu açıklığa kavuşturmalısınız. Spesifik olarak rakibin argümanının tartışma ile ilgisi olmadığını, bahsi geçen bilgilerin konuyu değiştirmek amacı ile kullanıldığını ustaca göstermek en etkili karşılıktır.

Ardından, konuşmayı esas konuya yeniden yönlendirebilir, rakibinize doğru bir şekilde cevap vermesi için bir şans daha verebilirsiniz. Bu yaklaşım bazen işe yarayabilir. Ancak bunu yaptığınız halde bazen rakibiniz esas tartışma konusuna dönmeyi reddedebilir. Bu olduğunda, nasıl devam edeceğinize doğru karar verebilmek için aşağıdaki maddeleri dikkate alarak konuyu yeniden gözden geçirin:

  • Karşınızdaki kişinin bu konuda konuşmaktan kaçınmasının nedeni nedir?
  • Karşınızdaki kişiyle olan ilişkiniz nedir?
  • Tartışma sonunda elde etmek istediğiniz sonuç nedir?
  • Konuşmayı izleyen seyircinin yaklaşımı nedir ?(eğer varsa)

Bu maddeleri göz önünde bulundurarak, Kırmızı Ringa’ya nasıl karşılık vereceğinize ilişkin aşağıdaki stratejilerden birini uygulamaya koyabilirsiniz:

Ana konuda kalma stratejisi: Bu stratejiyi konunun değiştirilmesi konusunda kesinlikle isteksiz olduğunuzda kullanmalısınız. Bunu rakibinizin kaçınma girişimlerimlerinin altını çizerek yapabilirsiniz. Eğer bu yaklaşımı benimserseniz tartışma ya taraflardan birinin istediği konuya kayacak ya da uzlaşma sağlamayacak ve tartışma son derece verimsiz bir diyalog halini alacaktır.

Yeni konuyu tartışmayı kabul etme stratejisi: Kırmızı ringa kullanımına işaret etmeden, konunun değişimini kabul etmek anlamına gelir. Ancak bu yaklaşım, bazen tartışmanın makul ve verimli bir zemine çekilebilmesinin tek yoludur. Bazı durumlarda en iyi eylem planının bu olduğunu unutmayın! İçinde bulunduğunuz durumda en olumsuz sonuç, diyaloğun kesilmesi ise kırmızı ringayı ifşa etmek mantıklı değildir.

Tartışmadan çıkma stratejisi: Bazen rakibinizin dikkate değer hiçbir şey söylemeden kırmızı ringa kullanıldığını fark ettiğinizde ve tartışmanın anlamsız bir şekilde devam etmesinin hiçir kazanıma yol açmayacağına emin olduğunuzda, kırmızı ringa kullanımının tartışmayı anlamsız kıldığını açıklayarak diyaloğa son vermeye karar verebilirsiniz.

Teoride kırmızı ringa balığı argümanını etkisiz kılmanın en doğru yolu, kullanılan yöntemin kırmızı ringa olduğunu açıklığa kavuşturmak olsa da pratikte bunu yapmak her zaman mümkün olmaz. Bu yüzden kırmızı ringa ile mücadele ederken teorideki kuralı her daim kullanmayacağınızı, duruma özel taktikler geliştirmeniz gerektiğini unutmayın.

Kasıtlı ve kasıtsız kullanımı

Her kırmızı ringa argümanı kasıtlı olarak kullanılmaz. Eğer rakibiniz kırmızı ringayı kasıtlı olarak kullanmıyorsa, sizin kırmızı ringayı ifşa etmeniz rakibinizde geri tepme etkisini ortaya çıkarabilir. (Geri tepme etkisi ile ilgili detaylı bilgi için buraya tıklayabilirsiniz.) Çünkü bunu ifşa etmeniz, rakibinizde ona saldırganca bir yaklaşım sergilediğiniz görüşüne yol açabilir. Rakibiniz kendisine saldırdığınızı düşünecek olursa fikrini değiştirmek konusunda daha katı bir tutum benimseyebilir bu da tartışmanın arzu etmeyeceğiniz bir şekle dönüşmesine yol açar.

Bu yüzden başlangıçta karşınızdaki kişinin kırmızı ringayı kasıtlı olarak kullanmadığını varsayın. Pozitif bir yaklaşımla, karşınızdakinin neden yanlış bir mantık uyguladığını anlamaya çalışın. Eğer hatalı akıl yürütmesinin nedenini keşfedebilirseniz çatışmacı olmayan tutumuz bunu düzeltme imkanı yakalamanızı sağlar. Hatta karşınızdaki kişi kasıtlı olarak kırmızı ringa kullanıyor olsa bile bu tutum işe yarayabilir.

Bununla birlikte dostça bir sohbette bir arkadaşınız bir sorunuza kırmızı ringa ile yanıt verebilir. Bu durumda kırmızı ringa kullanımı, karşınızdaki kişinin o konu hakkında hassas olduğu ve bu konuda konuşmak istemediğinin bir işaretidir. Böylesi bir durumda kırmızı ringayı kabul etmek, yanlış bir tutum olmaz.

Tüm bunların ötesinde belki siz de kırmızı ringa argümanını fark etmeden kullanıyor olabilirsiniz. Eğer kırmızı ringayı kasıtsız olarak kullanıyorsanız muhtemelen o konu üzerinde konuşmayı rahatsız edici buluyorsunuzdur. Kendi akıl yürütmenize bu bakış açısı ile bakacak oluranız, kendiniz hakkında yepyeni bir keşif yapma imkanı bulabilirsiniz. Çoğu insan günlük sohbetlerde yanıldıklarını anlayana kadar gereksiz yere kırmızı ringa kullanma eğilimi gösterirler. Bu gibi durumlarda bunu neden ve nasıl yaptıklarını fark etmek önemlidir. Bu sayede sebep bulma yanılgısına düşmekten kaçınabilir ve insanlarla daha iyi iletişim kurma imkanı yakalayabilirsiniz.

Kaynaklar:

Benzer Kanıtlar