Dünyanın en popüler kutu oyunu Monopoli, kar peşinde koşarken dizginlerini kaybetmiş kapitalizmi protesto etmek için sol görüşlü, aktivist Elizabeth Magie tarafından geliştirildi. Illinois’lı ilerici bir gazete yayıncısının kızı olan Magie, “Ev Sahibi” adını verdiği oyununun patentini 1903 yılında aldı. Bu tarih, Parker Brother adlı şirketin Monopoli oyununun seri üretimine başlamasından 30 yıl önceydi.
Magie’nin oyunu geliştirme nedeni:
Elizabeth Magie; şanslı bir azınlığın, servetin büyük bir kısmına sahip olmasını sağlayan kapitalizmin insan onuruna uygun bir sistem olmadığına inanıyordu. Bu inancını geniş kitlelere anlatabilmek için “Ev Sahibi” adını verdiği bir oyun tasarladı. Oyun iki modülden oluşuyordu: Birincisinde hedef, tüm oyuncuların refahının artmasıyken; ikincisinin hedefi, oyunculardan birinin “tekel” kurarak rakiplerini iflasa sürüklemesiydi. (Birinciye anti-monopolist yani anti-tekelci; ikinci modüle ise monopolist yani tekelci ismini vermişti.) Magie, bu iki modülü ardı ardına oynayan kişinin, insanlık için doğru olanın, servetin paylaşılması olduğunu anlayacağını ve bu sayede bilinç seviyesinin yükseleceğini hayal etmişti.
Monopoli’nin gizli geçmişi hakkında bir kitap yazan Mary Pilon, The New York Times gazetesinde Magie’nin oyununun Amerikalı servet sahiplerini protesto etmek amacı ile geliştirdiğini bildirmiştir. Pilon’a göre, Magie oyununu ekonomist ve politikacı Henry George’un teorilerinden ilham alarak tasarlamıştır. George, vergi yükünü yoksullardan zengin toprak sahiplerine aktarılması gerektiğini savunuyordu. Bunun için “toprak-değer vergisi” adını verdiği bir vergi sistemi önermişti. George; doğal kaynakların, fırsatların ve en önemlisi toprağın toplumun tüm üyeleri tarafından eşit olarak paylaşılması gerektiğini savunuyordu.
Magie hedefine ulaştı mı?
Hiçbir şey Magie’nin hayal ettiği gibi olmadı. Anti-monopolist tarihe karışırken monopolist adlı modül, kutu oyunlar kategorisinde bir kült haline geldi. Üstelik idealist kadının, oyunun patentini almış olmasına rağmen (1903) oyunun kopyalarından birini gören Charles Darrow, 1930’lu yıllarda monopolist modülünde birkaç değişiklik yaptı ve oyunu kendisi yaratmış gibi Parker Brothers adlı şirkete oyunun üretim haklarını sattı. Darrow’un milyoner olmasını sağlayan bu satıştan tam 30 yıl sonra Parker Brothers oyunun esas sahibinin Magie olduğunu öğrendi. Sonuç olarak Magie’nin kapitalizmin yanlış olduğunu göstermek üzere tasarladığı oyun, fikrini çalan kişilerin milyonlar kazanmalarını sağlarken, Magie’nin kazandığı para sadece 500 USD olmuştur.
Magie, tasarladığı oyunla kapitalizmin yanlış yönlerinin anlaşılmasını sağlayamadı belki ama en azından hikayesi amacını anlatmaya devam ediyor!
Mopoli hakkında diğer ilginç bilgiler;
- 1941 yılında İngiliz Gizli Servisi, Nazi tutsaklarının eline ulaşması için özel bir seri üretti. Bu serinin içine tutsakların kaçmalarına yarayacak pusula, harita ve para gizlenmişti.
- 1978 yılında çikolatadan yapılmış özel bir seri üretildi.
- 1985 yılında 23 karat altından yaklaşık 2 milyon USD değerinde dünyanın en pahalı Monopoli seti üretildi.
- Oyun, bugüne kadar yaklaşık 750 milyon kişi tarafından oynanmış ve dünya tarihinin en çok oynan kutu oyunu olmuştur.