Bir sanat müzesinde kendinizi büyülenmiş gibi hissettiğiniz oldu mu? Yahut bir yaratma sürecinin verdiği huşu dolu rahatlamayı yaşadınız mı? Tarih boyunca insanlığın sanatla ilişkisi, sosyal, tarihi, dini, kültürel ve varoluşsal anlayışımızın temel taşı olmuştur. Bazı insanlar kendilerini sanat konularına uzak hissederler. Ancak onlar da görsel sanatlarla bağlantı kurabilir ve yaşamına sanatın sağladığı faydaları katabilirler.
Bazı insanlar fazla soyut bulsa da sanatın ruh sağlığına sağladığı katkıların fark edilmesiyle yaygınlaşan sanat terapisi, bugün pek çok hastanede, psikiyatri kliniğinde ve yaşlı evlerinde düzenli olarak uygulanmaktadır.
Bu makalede sanatın evrensel gücünden yararlanılarak geliştirilmiş olan sanat terapisinin ne olduğunu ve ne gibi durumlarda önemli faydalar sağladığını özetleyeceğiz.
Sanat terapisi nedir?
Sanat terapisi, zihinsel ve duygusal sağlığa yardımcı bir araç olarak yaratım sürecinin benzersiz etkisinden faydalanılarak geliştirilmiştir. Geleneksel psikoterapi, psikiyatr ile danışan arasında emek isteyen dürüst ilişki tesisi gerektirirken sanat terapisinde bu çok daha kolaydır. Sanat terapisi de eğitimli bir sanat terapisti eşliğinde gerçekleştirilir ancak sanat terapistinin olanakları geleneksel terapistten çok daha esnektir.
Sanatın yaratım sürecinde (resim, çizim, fotoğrafçılık vb.) hastalar daha derin duygularına ve düşüncelerine hatta belki de kelimelerle ifade etmeleri zor olanlara temas edebilirler.
Her insan şahsına münhasır özellikler taşır bu yüzden zihinsel sağlığımızla ilgili sorunlarımızda kendimize özgüdür. Sanatın zihnin farklı alanlarına erişim sağladığı bilinmektedir. 20. yüzyılın ortalarında sanat terapisi ilk kez psikoterapi sahnesinde göründüğünde, şüphe ile karşılanmış ancak bugün popüler bir yöntem haline gelmiştir.
Sanat Terapisi Nasıl Uygulanır?
Sanat terapisinin ne kadar işe yaradığı konusunda hakemli araştırmalar ve resmi akademik çalışmalar sınırlı olsa da hatırı sayılır sayıda hasta, sanat terapisinin işe yaradığına dair bildirimde bulunmuştur. Hastaların kayıtlara geçen görüşleri yanı sıra pek çok sanatçının, düşünürün sanat terapisi ile ilgili görüşleri, tedaviyi meşrulaştırmış tedaviye duyulan ilgiyi artmıştır.
Sanatsal yaratımın temel ilkelerini ve tekniklerini, günümüz psikoloji bilgisiyle birleştiren sanat terapisi, bazen diğer terapi tekniklerinden daha etkili olabilmektedir. Bu yüzden dünya genelinde hastanelerde ve psikiyatri kliniklerinde, üst düzey yaşam tesislerinde, rehabilitasyon merkezlerinde, akademik kurumlarda uygulanmaktadır. Sanat terapisi; yaş, kültür, dil, din, ırk, cinsiyet, cinsel tercih vb. farklılıklara bakılmaksızın herkese uygundur.
Sanat Terapisinin Potansiyel Yararları
Yaratıcı bir terapi şekli olan sanat terapisinin diğer terapi yöntemleri gibi sayısız faydası vardır. İnsan zihni ve deneyimlerinin karmaşık yapısı konunun fazlaca derinleşmesine, dallanıp budaklanmasına yol açmakla birlikte sanat terapisinin tedavi edici özelliklerinin en fazla öne çıktığı durumlar şunlardır:
Depresyon ve Anksiyete
Depresyon ve anksiyete ile mücadele eden bir kişinin çoğunlukla yapmayı en son isteyeceği şey başkaları ile konuşmaktır. Böylesi durumlarda geleneksel terapi yöntemlerinin uygulanması çok zordur. Sanat terapisi, baskı unsurlarını dışarıda bıraktığından daha az riskli ve uygulanması çok daha kolaydır. Bununda ötesinde sanat ve yaratıcılık zihnin farklı bölgelerinin harekete geçmesini sağlar ve insanın iyi hissetmesine yol açan hormonların salınımını teşvik eder.
Travmaların Üstesinden Gelmek
Travmanın en yaygın olarak görünen tepkisi, travmaya yol açan duygu ve düşüncelerin baskılanmasıdır. Travma söz konusu olduğunda genellikle insanlar acıyı ve incinmişliği içlerine atma, bastırma eğilimi gösterirler. Bu da yönetilmesi çok daha zor sorunlara yol açar. Sanat terapisi, bastırılan sorunların dışarı çıkabileceği bir kanal işlevi görür. Kişi karmaşık duygularını, adı konmamış olumsuz düşüncelerini yani mental sağlığını olumsuz etkileyen şeyleri sanat terapisi sayesinde farkına varır. Bunların ortaya konması, analiz edilmesi ve tartışılır hale gelmesi uzun ve zorlu bir süreç olsa da sorunların kökenine inerek sağlanan bu iyileşme gerçek bir iyileşmedir.
Ciddi Tıbbi Teşhisler
Doktordan kötü bir haber almak gibi yıkıcı durumlarda sanat terapisinin çok faydalı etkileri olduğu görülmüştür. Bu yüzden kanser gibi hastalıkların tedavisinde, yoğun bakım ünitelerinde sanat terapisi uygulanmaktadır. Bunun yanı sıra demans ve Alzheimer’li kişilerde, astımı olan çocuklarda, şiddetli endişeye yol açan durumlarda sanat terapisinin çok faydalı olduğu görülmüştür.
İletişim ve Aile İlişkilerini İyileştirme
Bazı insanlar için kendilerini ifade etmenin ilk yolu kesinlikle kelimeler değildir. İletişimin engellendiği bu gibi durumlar bilhassa gelişim sorunları yaşayan çocuklarda ve aile birliğinin bozulduğu durumlarda daha da bariz hale gelir. Sanat terapisi, bu gibi durumlarda da çok işe yarar. Örneğin anne babası boşanan bir çocuğun bu konudaki duygularını ifade etmesine yardımcı olabilir. Çocuğun duygularının ortaya konması, acının derinliğinin anlaşılmasını ve çocuğun ihtiyaç duyduğu desteği almasını kolaylaştırır.
Kendini Anlama
İnsanın kendi duygu ve düşüncelerini gerçekten farkında olmasının ne kadar önemli olduğunu hepimiz çeşitli şekillerde tecrübe ediyor, bazen kendimizden bile gizlediğimiz sırlarımız olduğunu biliyoruz. Sanat terapisi, farkına varamadığımız problemlerimizi farkına varmamızı sağlayabilir. Eğitimli bir sanat terapistinin profesyonel yardımı, kendimizi açmamıza ve kendimizi keşfetmemize yardımcı olabilir.
Dışa Vurumun İyileştirici Etkisi
Bazen dünya üzerimize üzerimize gelir. Duygularımızı yönetmekte zorluk çektiğimiz bu gibi durumlarda sonuçlarından memnun olmayacağımız eylemlerde bulunabiliriz. Baskı altında sorunları ele almakta zorluk çeken biriyseniz bu durumlarla mücadele etmeniz daha da zor olabilir. Bu gibi durumlarda sanat terapisi, sunduğu güvenli ve desteklenmiş alan sayesinde rahatlamamıza ve sorunlara daha iyi mücadele etmemize katkı sağlar.
Davranış Değişiklikleri
Sanat terapisinin davranışları değiştirme etkinliği kanıtlanmıştır. Sorun yaşayan birey ister küçük bir çocuk olsun ister bağımlılıkla mücadele eden yaşlı biri yaratma ve yaratımın analizi davranışları ve alışkanlıkları sağlıklı bir şekilde yeniden yapılandırmada oldukça etkilidir.
Sanat Terapisi Bana Uygun mu?
Eğer buraya kadar okuduklarınıza rağmen benim gibi sanata mesafeli bir duruş benimsemiş biriyseniz içinizdeki ses, bu terapi yönteminin size yarar sağlamayacağını söylüyor olabilir. Oysa hemen hemen hepimiz sıkıcı bir dersteyken ya da bitmek bilmez bir toplantıda birşeyler karalayarak rahatlamaya çalışırız öyle değil mi? İşte sebebini bilmediğimiz bu davranışımız uzmanların herkesin sanat terapisinden yararlanabileceği iddiasını doğrulamaktadır. Sonuç olarak sanat terapisinden hepimiz faydalanabilir yaşamımızın değerine değer katabiliriz.