Neredeyse herkesin Tetris’le, ya da benzeri bir oyunla, eğlenceli zaman geçirdiği bir dönem olmuştur. Yoğun bir dikkatle uzun saatler boyunca Tetris veya benzer bir oyun oynadıysanız, Tetris Etkisi’ni deneyimlemiş olabilirsiniz.
Tetris Etkisi Nedir?
Tetris etkisi, tekrarlanan bir görevin uzunca bir süre dikkatle yerine getirilmesi sonrasında ortaya çıkan bir etkidir.
Örneğin, bir oyuncunun oynamayı bıraktıktan sonra gözlerini kapattığında, ‘tetromino’ları (Tetris’in geometrik parçaları) görmesi, veya markette özenle dizilmiş konserve kutularını gören oyuncunun, Angry Bird’ü nereden ve hangi açı ile fırlatırsam konserve kulesini yıkarım diye düşünmesi, bir duvarın tuğlalarına bakıp, hangi tuğlayı değiştirirsem, Candy-Crush sitili bir kombinasyon yapabilirim diye düşünmesi gibi.
Örneklerde de görüldüğü gibi kişi, oyun oynamayı bıraktığı halde beyni adeta oyuna devam etmektedir. Gördüğü nesnelerin arasındaki boşlukları, en uygun şekilde dolduracak tetromino parçasının hangisi olduğu gibi soruları istemsizce sorar ve hatta yanıtlar. En sık görülen bir başka örnek ise uyumak üzereyken, Tetris oyun ekranını izliyor hissine kapılmaktır.
Bu sanıldığı gibi sadece bilgisayar oyunlarının bir etkisi değildir. Çok fazla okey oynarsanız, okey taşları ile ilgili görüntüler ve işlemler beyninizi meşgul eder. Ancak Tetris Etkisi’nin psikolojik bir fenomen olarak kabul edilmesinin esas nedeni, bu etkinin beynimizin temel çalışma prensipleri sonucunda ortaya çıkmış olmasıdır.
Beynimizde neler oluyor?
Beynimizde ne oluyor da oyun bittikten sonra bile beynimiz aynı görevleri tekrar tekrar yerine getirmeye devam ediyor. Bunun çok basit bir cevabı var: Uzunca bir süre aynı görevi yerine getiren beyin, bu görevi çok önemli bir görev olarak kabul eder ve görevi yerine getiren nöronların arasındaki bağı güçlendirmeye çalışır. Hatta yeni bağlar oluşturur. Yani beynimizde öyle bir sistem var ki, yaşam koşullarımıza uygun olarak, bizim için önemli olanı geliştirme yönünde doğal bir eğilime sahip.
Süreç nasıl işler?
Sürecin belli bir işin yapılmasında kullanılan işlem basamaklarının şemalarının saklandığı bellekle yani prosedural(işlemsel) bellekle ilişkili olduğu düşünülüyor. Çünkü geçirdikleri bir kaza nedeni ile bilinçli erişime açık olan; olgulara, kavramlara ve olaylara ilişkin bilgileri içeren bellekleri, yani deklaratif(bildirimsel) bellekleri hasar görmüş kişilerde de Tetris etkisi gözlenmektedir.
Sonuç;
Tetris sevenler için iyi haber: Etki, beynimizin daha iyi olmak için gösterdiği çaba nedeni ile ortaya çıkıyor, üstelik bu derin etki görünüşte saçma etkinliklerde bile ortaya çıkarak, ne kadar önemli bir gelişim aracı olabileceğini gösteriyor. Tetris ile ilgili olarak yapılan çalışmalarda, Tetris oynamanın zihinsel rotasyonu, özel algılamayı ve özel görselleştirmeyi geliştirdiği tespit edilmiş.
Tetris Etkisi, ilk olarak 1994 yılında Wired’da yayınlanan, Jeffrey Goldsmith’in “This is Your Brain on Tetris” adlı makalesinde kullanılmıştır.