Bir arı kovanına yakından bakacak olursanız, kovan yüzeyinin şekilleri neredeyse birbiri ile tamamen aynı, minik odacıklardan oluştuğunu görürsünüz. Petek adı verilen bu odacıkların neden altıgen şeklinde olduğunu anlamak için öncelikle arıların neden petek yaptığını anlamak gerekir.
Arılar neden peteklere ihtiyaç duyar?
Arılar kovanlarını, sadece ev olarak değil, gençlerine bakabilmek için ballarını depoladıkları bir alan olarak kullanırlar. Arılar topladıkları nektarini, bal haline gelmesi için bal mumundan yaptıkları peteklere doldururlar. Çok zorlu bir uğraş sonucunda üretilen balın zayi olmadan depolayabilmenin dahiyane tasarımı olan sırt sırta dayanan petekler altıgen şeklindedir.
Altıgenin mantığı
Balmumu üretimi, bal üretiminden çok daha zordur. Arılar, 1 birim balmumu üretmek için harcadıkları enerjiyle 8 birim bal üretebilirler. Yani gerekli olan enerji bakımından balmumu, baldan 8 kat daha değerlidir. En az balmumu kullanarak, en geniş depolama alanı sağlayacak geometrik şekil altıgendir.
Peki neden daire, üçgen ya da kare değil de altıgen?
- Altıgen odacıklar, yapının geometrisini bozmadan yan yana istiflemenin ideal yoludur. Bu sayede yüzlerce arı, bir arada farklı noktalardan çalışmaya başlayabilir ve sonuçta sırt sırta vermiş altıgenleri birleştirebilirler.
- Petekler daire şeklinde olsaydı, dairelerin aralarında boşluklar kalır ve bu da peteklerin yapımında kullanılacak bal mumunu miktarının artmasına neden olurdu. Altıgen odacıklar çok sıkı ve düzgün bir şekilde birbirine oturur ve petekler arasındaki temas alanı artar. Böylece sızdırma ihtimali de en aza indirilmiş olur.
- Petekler üçgen, kare ya da beşgen şeklinde olsaydı, aynı hacimdeki depolama alanı sunan odacıkların duvar uzunluğu altıgenden daha uzun olurdu.
Sonuç olarak hiçbir geometrik şekil, verimlilik açısından daha iyi değildir. Arılar bunu milyonlarca yıl süren ve binlerce neslin evrimsel seyriyle doğal olarak gerçekleştirmiştir.
Not: Arılarla ilgili başka ilginç bilgiler edinmek isterseniz, daha önce yayınlanan “Bal arıları dans ederken ne söyler?” ve “Asla bozulmayan tek besin maddesi olan bal ve arılar hakkında en ilginç bilgiler!” başlıklı makalelerimizi okuyabilirsiniz.