Yakın bir geçmişe kadar medeni yaşamın sembolü kabul edilen her sabah sinek kaydı traş olma alışkanlığı, giderek terk ediliyor. Etrafımızdaki sakallı erkek sayısı her geçen gün artarken sakala duyulan ilgi de artıyor.
Artan ilgi nedeni ile “Kadınların Neden Sakalı Yoktur?”, “Sakal Traşı Olduktan Sonra Yüzün Yeşilimsi Bir Renk Alma Nedeni Nedir?” ve “Neden Bazı Erkeklerin Sakalı Çıkmaz?” vb. birkaç makale daha önce yayınlaşmıştık. Bugünkü yazımızda ise doğadaki insan dışında sakalı olan türleri ele alacağız.
Sakalın var olma amacını anlamak için insanların evrim sürecinde tüylerle olan ilişkisine bakarak başlayacağız.
İnsanlar ve Vücut Kılları
Bildiğiniz gibi insan, bir dizi farklı insansı (İnsan Evriminin Zaman Çizelgesi başlıklı makalemizi okumak isterseniz buraya tıklayabilirsiniz.) türden evrimleşerek Homo sapiens’e dönüşmüştür. Ortak atalara sahip olduğumuz büyük bir primata, örneğin orangutana baktığımızda ilk gözümüze çarpan fark, vücudu kaplayan kıllar olur.
Bizim vücudumuz ince tüylerle kaplı iken orangutanlar kalın bir kürke sahiptir. Çünkü atalarımız ağaçlardaki yaşamı terk ettiklerinde, vücut kıllarının fazlalığı bir dezavantaj haline gelmiştir. Sıcak savanalarda avlanırken, tüysüz olmak, kalın bir kürke sahip olmaktan çok daha avantajlıdır. Çünkü tüysüz bir vücut, terleyerek ısısını çok daha iyi kontrol edebilir. Vücut ısısının kontrol imkânı dayanıklılığı önemli ölçüde artıran bir faktördür. Yani kürkten kurtulan atalarımız daha maharetli avcılar ve toplayıcılar haline gelmişlerdir. Daha maharetli olanlar hayat mücadelesinde öne geçip, daha çok üreme ve genlerini iletme şansı bulurken daha fazla tüye sahip olanlar aynı oranda başarılı olamamış ve yok olmuşlardır. Bazı araştırmacılar ise kürkten kurtulmanın bit, kene gibi parazitlerin azalmasına yol açtığını ve böylece kürksüz bireylerin genlerini iletme avantajı elde ettiğini öne sürerler.
Neticede evrim yolculuğunun bir aşamasında insan için kürkünü çıkarmak, avantaj haline gelmiş ve insanoğlu yoluna kürksüz olarak devam etmiştir.
İşte bu aşamada sakalla ilgili ilginç bir soru akıllara takılıyor: Neden kadınların yüzlerindeki tüyler kürkle birlikte yok olurken erkeklerin ki varlığını sürdürmüştür?
Bununla ilgili en fazla kabul gören teori, sakalın erkeklerin yetişkinliğe geçtiğinin bir işareti olmasıdır. Bir kadın, sakalı olan bir yüz gördüğünde, bu erkeğin üreme potansiyeline sahip bir erkek olduğunu kolayca anlayabilir. Bu da insan ömrünün günümüzden çok çok daha kısa olduğu çağlarda türün devamı için önemli bir avantaj sağlar.
Sakalın testosteron hormonu ile doğrudan bağlantılı olduğu sanılır oysa bu doğru değildir. Sakalın yoğunluğunu belirleyen genetik, çevresel ve hormonal pek çok etken vardır. Buna rağmen sakal kadınlar tarafından erkeklik ve cinsel güç işareti olarak algılanır. Bu algının altında antik çağlarda geliştirdiğimiz iç güdüler olduğu öne sürülmektedir. Yani yüzbinlerce yıl önce yaşamış atalarımız için uzun ve gür bir sakal, erkek tavus kuşunun muhteşem bir kuyruğa sahip olarak dişileri etkilemesi gibi bir etkiye sahiptir. Uzun ve gür bir sakal iyi bir eş adayı demektir.
Bir başka teoriye göre ise yüz kılları doğal bir kamuflajdır. Avcılıkta kamuflaj avantaj yaratır. Antik çağlarda gür sakallı erkekler daha iyi avlanmış bu sayede daha iyi beslenmiş, daha zinde ve sağlıklı olmuş ve genlerini gelecek kuşaklara iletme konusunda daha şanslı bir konuma gelmiştir.
Sakallı Hayvanlar
İnsanda neden sakal olduğu ile ilgili buraya kadar yapılan açıklamaların aynısı hayvanlar için de geçerlidir. Evrim sürecinde ortaya çıkan her özellik, belli bir sebeple ortaya çıkmıştır ve sakal da bu kurala dahilidir.
Bir erkek aslanın sahip olduğu yelenin gürlüğü ve ihtişamı üreme kapasitesini belirler. Büyük bir yeleye sahip olmayan erkek aslanlar, genellikle boyun eğen, zorbalığa maruz kalan ve çiftleşme şansına nadiren kavuşan aslanlardır. Yani gür ve ihtişamlı yele, baskınlık ve yüksek üreme potansiyeli demektir. Büyük bir yele cinsel baskınlık hiyerarşisinin belirleyicisi olduğundan dişiler tarafından çekici bulunur.
Orangutanlar (özellikle de Sumatran) söz konusu olduğunda, yanaklarının doluluğu cinsel olgunluğun işaretidir. Aynı durum keçiler için de geçerlidir. Bununla birikte ısı kaybı söz konusu olduğunda bütün hayvanlarda vücudun en kritik bölümü baş bölümüdür. Beyni soğuktan korumak önemli olduğundan baş bölgesinde çıkan tüylerin özel bir önemi vardır.
Sonuç olarak sakal, birçok hayvan için hayatta kalma mücadelesinde sağladığı avantaj nedeni ile varlığını sürdürmektedir. Sakalı ile öne çıkan türler ise şunlardır: Deniz ayıları, keçiler (bilhassa burma boynuzlu keçi), bazı köpek türleri (Bearded Collie), bizonlar, bazı domuz türleri, aslanlar, orangutanlar.
Kaynaklar:
- UC Santa Barbara
- Barbaware-(En sakallı 8 Hayvan)
- BBC
- Beardoholic
- Wiley